Amor 1| Amor 2| Amor 3| Amor 4| Amor 5| Amor 6| Amor 7| Amor 8| Amor 9| Amor 10| Amor 11| Amor 12| Amor 13| Amor 14| Amor 15
Redaksiyon| İremet Yayınları| KORMISKAN
| Çıme|Veng u Vac| Piya| Piya Portal| Zaza Portal| Faruk iremet| Miraz| Radio Zaza|

>>> şo sere  (home)

Teyestey

Vetisi di

3

Politika di, mana ixanet u ajan
Faruk İremet

5

Tarixê nusnaye ra-1
Dato Zeryan

9

Embazê, olwazê mi
Usxan Cemal

10

Di ziwaney, di kültürey
Sewra

13

Na dinya, cayê caya
Celal Beyazgül

15

Khela Märgî - Palo ra

16

Kôî Hasârî - Palo ra

18

Homayê panc érdan
Faruk İremet

20

Nameyê meng u rocan

21

Mordem zonê xü de zan kero, zonê xü di pil bo
Kamal Astare

22

Piyê xü ra perski
Dato Zeryan

24

Rosn
Mewlüdê Diyarbekiri

24

Zaza yiw zon, Zaza yiw tarix, Zaza yiw mezheb
Mewlüdê Diyarbekiri

26

Pir u Luwera
Folklorê ma ra

31

Zazaki di vateyê "I"
Faruk İremet

38

 

 

Politika di, mana ixanet u ajan.

Faruk İremet

Ixanet her wext ameyo vateni u tarix ra qe vini nêbiyo. Labirê ma na qisada ixaneti ra çiçi fam kenê? Ixanet çiçi yo? Merdim kêrê, kami rê vano ney ixanetey kerdi? Bi qisedê ixaneti ya piya her wext no qise zi yeno vateni. Vanê no merdim "Ajan o". Ajan biyayeni u ixanet kerdeni zey pê niyê. Hergi jew bi seredê xo ya qiseyêna u ca ca maney danê ifade kerdeni. Yanê maney nê wirna qisan zi zey pê niyê.

Ixanet
: Bi wastenda xü ya, bi zanayena xirabey kerdeni u bi perana yan zi çiyê do bi qiymeta infermasyono mühim rotena.
Ajan: O ki qandê hêsabdê dewletna kar keno, gürweyoxê istixbarattê a dewleto, oyo.

Laberê di ma di nê wirna qisan kar ardeni bol reheta. Qandê kami beno wa bibo ma senê kar biyarê u vacê; "-No merdim ajan o, yan ixanetkaro." Labirê kes nêseno vaco; "-Qandê çiçi no merdim ajan, yan xayino." Wexto ki merdim hereketê ra abiriyo, merdim beno xayin, ixanet kerde yan zi ajan. Wexto ki jew fikrê jewi hes nêkeno yan zi fikrê ney nino hesabdê ci hima qülpê nano pa, ci rê iftira keno u vano: -Diqet bikerê o merdim ajano. Merdim bi fikrê do neweya biviciyo sardê xü ver, no fin zi ê bini vanê; -No fikir fikro newe niyo, no taqtikê dewletandê kolonyalistano. Dewletê kolonyalisti wazenê ma parçe kerê. Heger wuni nêbo qandê çiçi nê bi fikrê do newe ya vicênê ma verni. Hereketê ma estê, ma yê di nê hereketan miyan di gürweyenê ê zi senê birê ma miyan di kar bikerê u bigürweyê. Fikirdê wunasinan rê vanê fikrê konservativ/muhafazakar. Yani fikrê xü yê kihani muhafaza kenê. No yeno çi mane? Bêrê ma het. Welatê di sarê miyan di qedemey (siniflar) estê, nê qedemey qandê xü qandê xürübandê xü u hereketandê xü virazenê. Jew biyayena gürweyoxan (isçi), jew biyayena xocayan/müaliman, xezeteciyan, tixtoran, awukatan, segirtan, wendoxan/telebeyan, sosyalistan, anarsistan, komünistan, nasyonalistan u herwina. Bi no sekla, bi no hesaba sarê welatê beno dewlet. Yani sartê dewlet biyayeni, di nê kêberan ra ravêrdena beno. Zazayan zi newe newe xo diyo, xo sinasnayo u destê xü esto nê çiyan, vinayenê xü akerdê, wasten u vatenê xo estê meydan u newe newe ê yê sareyda xo di, xo diyayeni di benê net u zelal.Tabi no zi bêrisk niyo. Riskê ci çiçi yo? Riskê ci noyo ki, finê ra bibê nasyonalist u ma vero bibê bend. Tabi na nasyonalizmi ma pawitê u zeki ma pawitê wunasin zi bi u vijiyê ma verni. Ze insanêdo Zaza u demokrat wastenê ma lazimo nêbê. Vanê hemver heme kolonyalistan ma bibê, bivijiyê u ma hemver dismen biyayena saran u ê insanan bibê. Lazimo ma pasti bidê heme serehewadayenandê sarandê bindestan u inan heti cay xü bigirê. Ma dismenê nê saran niyê, ma dostê ciyê. Ma xayin niyê, ma verkewtox u virnayoxê (devrimci) u ma bi fikirêdo newe ya xü esto meydan u ma pasti dayoxê sardê xü u sardê xü rê wahêr vijyayoxê. Sosyalist biyayena ma zi vanê esasiyetê çim girotayeni nêbo, esasiyetê çim akerdenda sardê ma bo. Lazimo ma qandê heme vinayenan u fikirandê pêra cabi cayan, zey pê niyan akerdê bê. Nê fikirê wunasini u nê diyayenê akerdey sarê ma ravey benê. Bi vinayisdê xü ya gerek ma bi çimêdo newe ya bewnimi dinyay ra. Vatenandê vengan ra gerek ma xü duri finê. Vatenandê zey xayin u ajaniya. Wato ki Alexander Mekadoni sinoranê xü yê bahdoyênan vineno, bermeno u vano; "Welatê mi nêvarda isqal kerd. Nika ez do kamci welat u erdi isxal kera?." Çim veysaney nêweseya en girda. Merdimê ki wastena ci naya ê merdimi merdimê nêwesiyê. Nêweseya wunasini heqê sarandê binan erzena lingan bin u xo lingan bindi pelçiqnena. Na nêwesey zi di rihdê insanandê narsistan di peyda beno. Yani na nêwesey a "ez" eza gama sifteyêna nêweseyda diktatoreya. Di nê nustedê xü di ez nêwazena heme namanê nêwesey binusna. Merdim o ki nêweseya narsizim ci di esta, o di ê merdimi di nêweseya sizofreni, nêweseya paranoya u ê bini estê. Dismen kam o? Gerek di no tesbit di heme Zazay jewbê, pasti bidê pê u pê heti ca bigirê. Hetan ki ma dismenanê xü wes nêsinasnê ma nêsenê xetanê kar u bardê xo rast kerê u akerde akerde ray berê. Demo ki ma xetanê ray siyayenda sardê xo zelal nêkerê ma do seranê inan têmiyan kerê u fikirê do nezelal vejimi ci ver. O wext sarê ma do nêzano kamci rayo siro. Sarê Tirkan yan zi sarê sarandê binan dismenê ma niyê, sistem u kerdenê inanê nêwesi, zordarey u zordestey, tahda u zülimê inan dismenê ma yê. Dismenê ma ê merdimê ki, ê rosnayoxê ki, ê hereket u partiyê ki biyayena ma, sareya ma Zazayan inkar kenê ê yê. Ma dismenê saran niyê, ma dismenê bêbextey, çimsurey u ê diktatoreyê. Ma dismenê merdimê ki xü u sarê xü benê rosenê sarna ê inanê. Ma dismenê zurker u inkar kerdoxanê.

Sarê ki pê miyan di heyatê xü domnayo, ê saran pê gan verdayeni kar u gürweyê merdimandê tariyan u ê destandê siyayano. Na politika, politikaya  disaran pê verdayeni u pêdi siknayena. Kamê ki dawaya Zazayey kenê, ê merdiman konfaransan ra teber esteni (ê konfaransi qandê heme merdiman u saran akerdeyê), inan pelçiqnayeni u inan rê xeberi dayeni çewto. Politikaya wunasin yarmeteya dewleta Tirkan kena (lazimo merdim insanandê wunasinan ra biterso. Ka ê çiçi yê u karê inan çiçi yo?). Hewna ki çiyanê xiraban dest pey nêkerdo vanê kes verniya ci bigiro. Wexto ki dest pey kero zi mesulê nê çiyan ê merdimê fikir kihani u nasyonalisti mesulê nê çiyanê. Merdimê wunasin qof, peyramendox u fikir kihanê ki politikaya winasini villa kenê u fitneyey fênê disaran miyan ê mesulê nê çiyanê. Ma nê merdimanê wunasinan zaf rind sinasnenê. Wextê ci biro ma do nê merdiman di qonferansandi, kombiyayenan di, veyvan di, sên u sênayan di teshir bikerê u bidê eskera kerdeni. Merdimandê wunasinan rê ma yê nay vanê; "Tehditê sima, ma rayda ma ra nêkenê u duri nêfinenê. Vanê sima na juweri wes bizanê!. Ma nêwazenê nêwesey ma miyan kewo, ma küçan di pê dimi kewê u pê rencide bikerê.

Di çi estê vanê merdim pêra abirno;

1- ê ki vanê; "Nê qandê destê siyay kar kenê" ê wazenê serê nê meselan u rasteya nê meselan bigirê u bidê virakerdeni.
2- ê ki na mesele di nêsenê akerdayenê newey virazê, ê na mesela ra remenê. Na remayena inan zi bizanayena niya, bi nêzaneyenda inan ra yena.

O çiyo ki sikê merdimi anceno noyo; merdimê Kirdasi, Tirki nê, ê ki kokê inan Zazayo u ê bi xü Kirdasan yan zi Tirkan miyandirê, en bolki ê yê yenê ma ser. Qandê ki ê Tikan ra Tirk, Kirdi ra Kird biyê. Merdim xü seni vineno u seni ifade keno, o heqê eyo, ma ey rê çiyê nêvanê. Ema ez wazena tay embazan rê nay vaca; "Sima yê Tirkan, Kirdasan miyan di gürweyenê ma yê sima rê AJANI, XAYINI nêvanê. Qandê ki ma zanê vatena ajan u xayini yena çi mana. Qandê ê embazan objektif, yan zi sübjektif ma nêvanê ê xayini yê. Nê vatenê wunasini gürweyê merdimandê zane u rosnberan niyo. "Embaz u dostê delali" ê vatenê ki sima yê qandê ma vanê, ê vatenan werzanê qandê xü, yanzi dismenandê ma yê goni rijnayoxan rê.

Fasizma C.T (Cumhuriyetê Tirkiye) bi nimite, bi xofey a politika ya xü ya asimlasyoni Zazayan ser u ê sarandê binanê minoritetan ser ramena u ma bi ê sarana piya hemver nê çiyanê u ma yê hemver asimlasyon, qetliyaman bi inana piya xover da u ma yê danê. Ma lejdê inan di zi bi inana bi. Labirê ewro ra tepya do wini nêbo. Sertê ma do bibê u ma do bizanê ka ma do kêya piya bigirweyê. Kamê ki idolojiyê ma, kameya ma, sinasnameyê ma qebul bikerê u ma zey sarandê binan sarê do xoser bivinê, ma do bi inana piya bigirweyê u bi inana piya lejê serkewteni u serbesteyda xo bikerê. Hereketê ki, partiyê ki. sexisê ki serehewadayena ma Zazayan qebul kenê ma bi inana kar u barê sareyda xo ray benê. Jewbi ma bi inana ray nêsinê, qandê ki ferqê inan u ê binan pêra niyabirêno. Çiyo ki serdestiyê ma rê kenê ewro ê yê wazenê ê çiyan ma rê bikerê. Sima bê sima merdimandê wunasinana ray sinê? Rayê ma pê qebul kerdena benê jew, zewbi pêra abirênê. Vanê ê na juweri zi rind bizanê ma nêwazenê u ray nêdanê merdimê ki layiqê insan u insanetey niyê lpnci berzê ma u lejdê ma. Wa ê sirê xo rê karna bikerê. Di nê meqaledê xü di êz wazena taynan hewn ra ayakera u peyhesnayenêda zaf mühimi rafina çiman ver. Istixbarat u qüwetê C.T yan zi ê binan wazenê dibendey ma miyan finê, ma verdê gandê pê u pêdi bidê kisteni. Ya didini wazenê bi namedê ma ya ma miyan di xürübi virazê ki nê xüribi ma tecrit bikerê. Tecrit kerdena inan nino no mana ki ma lejê xü rosenê, inkar kenê yanzi nêdomnanê. Eksê ci ma lejê xü kokêdê mezbuti sero karito. A leyma ki, a lekeya ki ê wazenê ma çarerodê, ma do bi zanayena, bi mantiqa, bi demokrateya, bi rosnbereya a leka xo çarero nêdiskinê, berê peyser çaredê inan ro diskinê. Labirê hetan u hetan ê do nêsê ay xo çare ra pak kerê. Viradi inan heta torinandê torinandê inan zi a do bi inana siro. Lazimo ma sarê Zazayan, zane, demokrat u rosnberê Zazayan destanê xo hetê pêya derg kerê, destenê pê tepêsê, pêrê wahêr biviziyê u ray nêdê ki xürübê nêwesi ma miyan kewê yan zi ma miyan di ca bigirê. A didini vanê ma ray nêdê kes fek berzo ma, sardê ma. Lazimo ma xürubanê xü, enstütüyanê xü u partiyanê xü bi destandê xü ya virazê." Wa kesna namey ma, namey sardê ma kar niyaro u qandê menfehetê xü ma nêgirweyno.

Kamê ki, sarê ki, xürübê ki, partiyê ki, hereketê ki ma Zazayan inkar kenê ê diktatori yê, sovenistiyê u ê di rayda kolonyalizmê di rê. Nê qisandê wunasinan ra, tehditandê inan ra jew Zaza nêterseno u ê bi nê çiyana nêsenê çimanê ma bitersanê. Kültürdê ma Zazayan di vanê ters çinêbo u çiniyo zi. Xü ra merdimo ki terseno o na mesela di çiniyo. O ki terseno o rewnayo teslim biyo u xo roto sarnay yan zi lejê sarnay keno. O ki terseno o rewnayo sarê xü u xü rotenirê haziro. No lej seni lejê ma Zazayano se, wini zi lejê ê sarandê binanê bindestano zi. Di nê lejdê ma di ma wazenê heme Zazay jewbê, heme piya bêrê pê heti jew gan u jew bedenbê. Ma do di nê lejdê xü di zi na juweri bikerê, sarê xü biyarê pê heti hergi jewdo militanê sardê xü u ê na dawada xü bo. Emeleya ma bisardê ma yena u ma nê çiyan inan ra posenê.

Wastena ma, vanê her Zaza bi saxsiyetê xü ya, bi lejdê xü ya, bi kameyda xü ya, bi sinasnamedê xü ya sarandê dinyay miyan di cay xü bigiro. Sarê ma Zazayan, lac u keyney, way u birayê ma werzê lingan ser bi çaredo akerdeya xü berzê meydan. Sima do bi zanayenda xü ya, bi cesaretê xü ya, bi serehewadayena ser kewê u birê sinasnayeni. Kes bi fikrandê xü yê newana, bi fikir do newe ya nêbenê xayin, nêbeno ajan. Vanê sima sardê xü rê, sinasnamedê xü rê bibê militan. Tarixê ma bi serehewadayenan ra piro, labirê çi heyf ki saranê binan xü rê kerdo mal. Ma goniya xü rijnaya saranê binan pa xü rê siyaset virasto. Ewro ra tepya vanê no wuna nêbo. Çiyê ma, serehewadayenê ma, wa sardê ma rê mal bê. Bi serehewadayenandê sima yê newana, serehewadayenê kihanido birê ziwan u newe ra malê sardê ma bê. Wa sarna gonida ma ser, serehewadayenandê ma ser xü rê siyaset u camêrdey nêkero. Politikaya ma ya newe vanê na politika bo. Politika sardê ma, sinasnayena sardê ma bo. Vanê sarê bini zi na politikaya ma ya newê nêkero politikaya ixanetey. Heqê kesi zi na juweri rê çiniyo. Serbestey wasteni heqê heme saran u ê Zazayana zi. Na politika u nê wastenê sarandê bindestan nêsenê bibê politika ixaneti.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Tarixê nuşnaye ra-1

Dato Zeryan

"Tunceli Medeniyete açılıyor"
Neşit Uluğ
Cumhuriyet Matbaası,1939, İstanbul
Sayfa 50-51'den (yazarın kitabından)

"...Dersim'in bütün varlığını gene Sultanbaba denen Harzemli Celâlettin'e ve kendi aslını da Horasanlı Ahmet Yesevi'ye bağladıktan sonra, bugün dersimlilerin naklettikleri ve türeyiş-lerine esas olarak gösterdikleri AhmeT Yesevi'nin torunu Seydan ve Şeyh Hasan şeceresini teyit ediyor. Şiirde geçen Taki adı, Alişer'in mahlesidir:"

"Tunceli Medeniyete açılıyor" Neşit Uluğ
Cumhuriyet Matbaası,1939, İstanbul
Sayfa 50-51'den (yazarın kitabından)

Dersim Şarkısı

Gönül gele gezelim Munzur dağını,
Ne hoş memlekettir, ili Dersim'in,
Seyran eyleyelim Sultan dağını,
Ne hoş çiçeklerdir gülü Dersim'in..

Nice padişahlar geldi cihana,
İli almak için düştü gümâna,
Her biri bir çeşitten bir yana,
Sürer hemi kilükali Dersim'in.

Aslanlar yurdudur, tilkiler girmez,
Gerçekler sırrıdır, akıllar ermez,
Evliya gülüdür, kafirler dermez,
Onlara bağlıdır, yolu Dersim'in.

Aşiretler cömert Hakkın râhına,
Munzur baba durmuş kıblegâhına,
Sultan baba derler, onun şahına,
Atılır topları beli Dersim'in.

Takî'nin Şeyh Ahmet ceddi âlâsı,
Seydan, Şeyh Hasan andan binası,
Şükür Hakka geçmiş onun duası,
Cümleye üstündür eli Dersim'in.

ALİŞER

"Dersim Tarihi
Dr.Vet.M.Nuri Dersimi
Ani Matbaası, 1952, Halep"

Dersim Şarkısı

Gönül gel gezelim Dersim dağını,
Ne hoş memleketir Eli (İli) Dersimin,
Seyran eyleyelim Sultan dağını,
Ne hoş çiçekler(dir) var gülü Dersimin.
Nice padihşahlar geldi cihana,
(İli) Bunu almak için düştü güma(â)na,
Her biri(n) bir çeşit (ten) attı bir yana,
(Sürer hemi) kesilmedi
(kılükali) kalukıli Dersimin.
A(r)slanlar yurdudur tilkiler girmez,
Gerçekler sırrıdır akıllar ermez,
(Evliya) Kurdistan gülüdür
(kâfirler dermez) zalimler girmez,
Onlara bağlıdır yolu Dersimin.
"Kürdistan eline kim bulaşır,
imdada kavuşur hemen ulaşır,
Coşa gelip şimşek gibi sataşır,
Etrafları yıkar seli Dersimin.
Kahramanı çoktur kılınç takınır,
Bütün Kürdistana yardım tokunur,
Havariçler yedi devlet sakınır,
Allahdandır kavi beli Dersimin."
(Asiretler) Aşayiri cömert hakkın rahına,
Munzur dağı durmuş kıbleğâhına,
(Sultan) Tujık (baba) dağı derler onun şahına,
Atılır topları beli Dersimin.
Taki(')nin (Şeyh) Kürt Ahmet (c)çeddi âla(â)sı,
(Seydan) Seidan(,) Şeyh Hasan
(andan) ondan binası,
Şükür, hakka geçmiş onun duası,
Cümleye üstündür eli Dersimin.

ALİŞER

Bu sayfada görmüş olduğunuz şiir, Dersim İsyanında Seyit Rıza'nın saflarında yer alan Alişer tarafından kaleme alınmıştır. Burada gördüğünüz gibi Alişer'in yazdığı güzelim şiir iki yazar tarafından değişik şekillerde yorumunu bulmuş ve Dersim katliamında Zaza halkına uyğulanan barbar uygulama yetmezmiş gibi, bu katliam şiirde de kendini göstermiştir.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Embazê, olvozê mi...

Usxan Cemal

Embaz, Olvoj mirê nama rusna, vano:
-Xeylê waxto ke jumini ra xevere nêceme (nêgeme), ça?
Ez cavê na nama eve di meselu dan.

Di ison, di camerd, di cuanik ça zuminrê bênê Embazi yaki Olvoji? Ça zuminrê namu rusnenê? Mesela çütir di isan jüminrê bene nejdi, di olaxê xo estê.

Zu (Jü): Ison Zuminrê mordemi ê dewera sukera zumini nas-kenê, hortê de akrabên esta, baxê gon esto coka; Tika welatê xeribande zuminrê motajiyê coka yêrxatiye danê zumin, zumin rê bene alaqadar, tenga jü ke bive o wo bin vozeno yardi-miyê. Yêne çêunnê zumin. Baxê Asirên hona nêvisiyo. Na di mordem, ison, camerd, cuanik na seveve corra gore zuminra nejdiyê.

Di: Isoni hetê fikir ra zuminrê benê nejdi; Vajime jü ison Dêrsim ra o, isono bin Piran ra o. Na di ison reverra zumin nasnêkenê (nêsil-asnenê). Hortede mordemên yaki baxe gon hemseren çina. Tika Alamanya de serva mesela Zazau-Dimiliu peser-equde (perlodu de) fikrê xo vanê. Eve pêseroqu zumin naskenê. Hurdemena ki fikrê xo zelal nusnenê. Eke fikrê xo zuminrê nejdi bi! Na ison yenê tê lewe piya seveta jü nisangey mucadele kenê (zumin-rê benê nejdi). Xelesiya milete Zazay, serbestiya Zon u Kulture Zazay sero bene jü fikir, post sanênê zumin, na di ison her waxt zuminra nejdiyê, zuminrê namu rusnenê, têll danê. Zumin ra xeverdar benê. Her waxt zumin vinênê. Çike, Seveta xelesiya miletê u hardê Zazawu. Verva dismeni, kolonialistu vindenê. Sevevo ke na di osanu ano tê are, pêser miletê Zazayo, Fikir aveberdena, Fikir Zêlaleniya. Na Albazê, Embaze nianeni Awrupade zafiyê.

Bine bonê "Ware" i de, "Kormiskan" de "Rastiye" de yenê pêser, piyarê. Xeylê rae ki gureta. Na isani jê jü lesê, je sare u vile ê. Pêro Piya Birayê.

Taê ki estê, Vergude ddans kenê; Na isoni Dêrsim ra ê, Çermug ra ê, Erzingan ra ê ferq nêkeno. Na isani nianên jü serê vanê: "Zazayi jü mileto, Zazaki xo sero jü Zono" "Ware" de gureayi, "Piya" de gureayi. Olvaze hewl rind bhi. Sera bine ki vanê: " kurmanci, zazaki, gorani, sorani pero zonê Kürtiye. Geytan jü fek(lehçe xo sero kürtçe niyo). Heq adirê to wedaro, to par sêvetanê, emser sê vana? To ke zone ma Zazaki berd kerd fekê "kürtçe" Miletê Zazay ki kena mileto Kurd. Na fikirê to ra gore qeytan kes ( Kurmanc, zazay, goran, soran) xo serro teyna kurd niyo. Pero piya ke amey pêser bênê kurd. Leyê made zazayê, Eke mara bi dür Kurdiyê. Na isoni nianên jê kêngeriyê, qeytan jü daym bêsenêkene verva vayi vindê. Ez çütir na isonê nianên de jü raê ra serine? Isono ke serê(sarê) xo Zêlal niyo, isono ke çi wazeno belli niyo, i isonde, ison çütir piya biguro, isonoke seveta jü pelga roznamai milete xo roseno, na oson embazê mi niyo. Ison besenêkeno na isonude jü rayê ra sero? Isonê ke na fikrê corde re mira xevere nêcenê, nama nêcenê, ça bicerê? Na isoni, nê hetê mordemên ra mira nejdiyê, nêki hetê fikir ra mira nejdiye. Raya ma zuminra birina ra. Her rostberd virende seveta miletê xo, ura tepiya seveta miletê dina Mucadela keno. Rostberdo ke miletê xo rê xêrê xo nêbi! Kesre xêrê xo nêbeno.

Iye ke fikre xo zuminra nejdiyo, iye ke sarê xo zêlalo bine namê jü peserokte yene tê lewe, piya gureyênê, zaf senik honde xo kar kenê.
Kamo ke seveta Zonê zazai, Harde zazayi, Xelesiya miletê zazayi gureyêno biraê, olvozê (embazê) mino.
Kamo ke, milete mi inkar keno, zonê mi keno lehçe(fek), hardê Zazai keno "Kürdistan" yaki "Türkiye", Kulture zazai tireno, na sevevura gureêno dismênê mino. Dismênê miletê mi Zazai o.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Dı Zıwaney, Dı Kültürey

Sewra

Pilanê ma vato; Jew zıwan jew merdım, dı zıwaney dı merdımiyê. Qecê (Domanê) ma yê kı teberdê welatê xü dı gırd benê u wıjanan dı heyat ramenê, dı zi wan biyayena inan him zıwanê marda xü rınd nêzanayenı ra u hım zi welato kı tey heyat ramenê, zıwanê ê welati rınd nêzanayenı ra ravêreno. Dı zıwan biyayenı teniya domanê ma yê kı teberdê welatê xü dı cüwênê inan dı n ê, ê kı welati miyan dı cüwênê inan dı zi esta u xü mısnena. Tabi, domanê ma yê kı teberdê welatê xü dı heyat ramenê, dı zıwan biyayena inan kısta tay qüwet u serdestan ra zaif vıstenı u vinayenda kültür u zıwandê cı, sınıfda dıdını dı vinayena gore zi, bı ürf u edetandê xü ya, bı zıwandê xü ya têmiyan dı cüweyen cı dıha vêsiya.

Domanê ma yê kı teberdê welatê xü dı rê; Qandê kı cemeatê xü ra, kombiyayenandê xü ra, zıwan u kültürdê xü ra duri heyat ken ê, ramenê, zey ma fıkır biyayena inan, gırêdayena inan a bı qüwetı u nêbiyayena hatıratandê inan, xü resnayena cı ya dı zıwanan xeylê zor u zahmeta. Kısta bini ra teberdê welati dı, zehmeteyê tay pêardenı, egitimê (mısnayena) zıwandê xü rê, bı zıwandê xü ya kıtab, malzeme u metarial vinayenı, wexto kı kes bıwazo u zeri bıkero bêters, rehatey u serbesteya qısekerdenı esta. (Kes ray kesi ver nêgêno u zor nêdano kesi)

Tabi dı zıwaney bı rehatey a resnayenêda destkewtenı niya. Qandê destvıstenda cı zahf xebıtıyayenı, gırweynayenı u qandê coy wext abırnayena may u pi u gırdandê cı, xeyret u cefa xerckerdenda cı ya ancax ravêro heyat. (Kes loxme hazır nêkeno u niyano, nêkeno kesi fek)

Peki; Na dı zıwaneya kı bı wastena ma sero vındenê cıciya? Zanaye u Uzmanê kı, dı no merxele dı kar u bar kerdo, dı sınasnayenı u tanımê dı zıwaney seni kerdo u sero cıci vato? Sınasnayenı u tanımdê dı zıwaney ser, zane u uzmanê kı kar kerdo zahfiyê. Ninan ra o kı en sıfte nê meseli sero kendenı kerda u gırweyayo inan ra gorey Leonard Bloomfields'i (1933), dı zıwaney "Native-like control of two or more languages" Yanê, jew insan dıdı yan zi bol zıwanan, zekı sarê wıyayo, sarê ê.

Dı zıwaneya kulturiyo. No zi mekteb dı bı wendana dest fıneyeno. No wasten zi wastenanda burjuvazi yo. No talebê burjuvazi se armancê burjuwazi yê ê seyhet kerdıs, geyrayıs u vinayısı rê xızmet keno. Burjuwazi no talebe xü dı wazeno kı her kes zıwanê kultura ra jew yan zi cend teney bızano. Qandê kı bol zıwan zanayıs vesi kultur sınasnayıs, merdımi dıha bı kultur u zanê keno. Dı zıwaneya binzi esto kı o zi dızıwaneya zümre yê ê eliti yo; no dızıwaney zi bı wendayena serê dergano. No zi teberê welati dı zıwanê bini tım u tım ciyeno zey konferans dayenı u gırwey bini dı kar ardenı ra beno. Qandê kı qecek miyan dê cemeêt xü dı harmonik, bı balans (denge), o kı bawerêy ya cı xü bı xü esto bo, serkewte u baxtiyar bo, gereg bı familye (aile) xü, bı merdımanê xü, wexto kı tepya ameyayana welatê xü dı bı cemeêtê xü yê ê welati dı , qandê kı dayen u gırotena bıramno, gereg qecek cayê kı wuja ra ameyo, koke xü, kameya xü, cici biyayena xü bol wes bızano. Gereg qecek zıwanê maya xü Zazaki bol wes bı zano u bı gırweyno u kültürê xü zi bol wes bısınasno u bızano. Kısta bini ra qandê kı qecek miyande no newe cemeêti dı rawey sıro u serkew; gereg qecek mektebê sıfteyenı dı, ciyê kı waneno bol wes fehm kero, egitimê no rındı ra rawero, karêno wes, mewkiyên do wes xü dest fino, miyand ê cemeêtê newe dı u ê xü dı tesir bıkero, bıvırno ü dıha rınd kero. Qandê qecek her dı (2) cemeti dı tesir kero gerek qecek no dı (2) zıwanı ü kültüri bol rınd bı zano. Nê wextê newe yê dınya dı heme ci yeno vırnayıs, teknoloji dı gamê newey yenê estısı, dınya her roj dıha enternasyonal (beynelminel) beno. Rawer siyayena dınya yê wünasini dı, dı (2) zıwaneya qecekanê ma zi nê seno ina cemetê xü rê bı kero merdımê no bı fayde bo. No dı zıwaney qandê serkewtenı kilidêno bı sêhêr (sihir) niyo. Nêy hetı gerek qecekê ma dersê xü yê bini zi bol rind hadıre kerê ü bıramê ü zıwanê Ingilizi zi bol rınd bımısê. Bı ümümi mektabandê Awrüpa dı mısnayena Ingilizi yê ê moderın bol rındo. Gerek qecekê ma yê teberdê (macırey dı) welatêe dı, no zıwan zi bol wes bımısê ü kar bar bêe yarê. Bı no sekla qecekê ma do zi dı (2) zıwaney ra bıvıciyê ê do bıbê wêhêrê vêsi (bol) zıwaney ü qecekê ma do dınya yê mestı dı hetê sarê xü Zazayan dı xü zey dê Zazaya hiskerê ü wü nı hereket kerê. O cemeêt kı miyan dı rê zeydê ferdê o cemeêtı xü his kero u wuni zi hereket bıkero. Bı no sıkla mabenê nê dı kültüri dı zeyde masıya asnaw kerê Ingilizi ye ina zi ina bı kero enternasyonal ina bıkero hem welataya Dınya. Fına gore Tove Skutnab Kangas; qandê kı qecek bıbo wıherê dızıwani gereg qecek sıfte zıwanê xü wes bımıso zıwanê a bini zi bahdo bımuso. Halbuki, gorey zıwan zaneyê Izlandi Leonore Arnberg eger ma wazenê qecekê ma her dı zıwana dı qısey bıkerê, gereg ma desteg bıdê qeckanê xü ey zi nê her dı zıwanan zi paralell berê. Her cendı qecekê ma mensubê cemeêtı bini yê se zi, fına zi ê do nê cemeêtê newe dı heyatê xü bıramnê, qandê coy zi gerg qecekê ma o zıwani dı serkewtê bê. Qandê ney zi gereg roja kı Homa qec ekı dano, a roj ra merdım destpeykerdana zıwanê may kero. Gereg merdım gosê qeckanê xü bı tarixê, ıstanikê, pehuwateyê, kaye u fıqranayê xü yê sirinara bigiro. Gereg merdım qeckanê xü bıbo sewandê Zazayan, dawetandê Zazayan. Gereg embazê qeckanê ma yê dımıli zi estbê kı qecanê ma bısê, zıwanê xü bıgırweynê.Gereg merdım, qecandê xü rê ferqê mabendê nê dı zıwanan fehm kerdıs do. Qeckand ê xü rê feydê yê dı zıwaney rınd fehmkerdıs bıdo kı; êy zı bızanê qandê cıci ina rê dı zıwaney lazım o. Bı no sıkla merdım seno qeckanê xü serê berz kero. Wa qecekê ma ver dê dızıwaneya xü ra gurur bigirê.

Wexto kı qecek serê sıfteyênı dı dest pê mektebê qecakan kero, o do eyni wextı dest pê no zıwano newe zi bıkero u êy zi bımuso. Qecek tenya mektebê qecakan dı no zıwanê newê nê museno, eyni wext dı medya yê , televizyonê, xezete yê nê newê welati ra zi museno. Bı no sıkla qecek musayen a xü her dı zıwanan dı zi paralell rameno. No paralell biyayen do mekteb dı zi bıramo. Eger mümkün o se gereg may u piyê qecekan qecekane xü her ser berê welat dê xü u ina rê imkanê qısey kerdıse zıwanê xü yê mayi, hezım kerdısê kulturê xü bıdê. Eger eksê ney bıbo se, eger qecek zıwanê xü yê keyi rınd musayo se, zıwan u kulture ê bini ihmal kerdo se, o do dınyay xü dı xü bı xü bahtiyar, wıherê baweri bo, o do bı corsmey xü yê nezdi miyandê harmoni dı cüyêno, laberê miyandê nê cemeêtê newe dı kar u cayê xü yên do rınd nêbo. O do tım u tım marjinal dı bımano. Eger qecek zıwanê xü ye may rınd nê musayo, laberê zıwanê bini u kültürê bini rınd musa-yo se o do o zıwan dı serkewo, belki karê do ciyo rınd bıbo laberê o do rınd nê zanıbo kam o koti ra ameyo, cıci yo. Qandê kı kültürê xü nas nê keno u nê zano, o do xü bê kok, bê kultur bê kamey hisbıkero. No zi qeceki yan zi ferdi seno no, welatê newe dı teberdı ser kewtê bıkero laberê o do dınyayê xü yê hissan dı nê rıhat bo, xü xırab hiskero. Ma mecburiyê qeckandê xü re mıl bıdê, pasti bıwıcyê, o ciyo kı ina bıkero wıherê dı zıwaney bıdê inan. Bı no sıkla qeceki no welatê xü yê newe dı hem "neslendo vini" biyayen ra veco hem zi xü bı xü rê hem zi gurubê xü yê etniki rê hem zi cemeêtê kı ê miyan dı jin kenê êy rê bıkero insanêno bıfaydê. Destegê kı ihtiyacê qeckan esto gereg merdım wexte cı dı bıdo.

Bı no sıkla ked herckena qecekê ma do u ma bı xü zeydê may u pi do bê netice nê mano. Netice kı ma wazenê ma do bı no sıkla bıresê.

Cıme:
1-Tove Skutnab Kangas, Två språklighet
2-Lenore Arnberg, Så blir man två språklig
3-Arja Paulin, Mer än ett modersmål

>>> peydı şo (to back)

 

 

Na Dinya cayê caya

Celal Beyazgül

Her cayande mergu hega,
eke nevejena tore dinare.
Kami vake kistena mi heqbo tora.
Na Dinya
a wesa, rindika.
Hardu azmen jumirya duriuo jukeko,
xirabiye ki bena hete made vane rena.
Feleko xaino,
Zalimo,
dest do jumini xayin mara niya dano.
Na Dinyade asma seli gore ma niya.
Koye hete ma zaf berze
tim tim vare vareno.
Dew u mezre ma durye
gore siyane ameyine niya.
Hayani nika ma bi sime rindiye dorme xo de niya da.
Na Dinyade
Desim ma bi saro berz.
Mixeneti vazene vertera ravezne biqerez.
Xayino name xo mara vazene bikere ferz.
Vizeri Tirki ewro ye bini ha o ha o.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Khêla Märgî

Palo, (Göjdärä)

Säri Khêlâ märg-î,
binê Khêlâ märg-î.
Lâjî Mämish Ghazî jê-ro yännî sä värgî.

Säri Khêlan kärô sîa-ô,
binê khêlâ kärô sîâ-ô
Mämisch Ghazî gòlâ tädä hauwilîâô.

Särî Khêlan kärô täñg-ô,
binê Khêla kärô täñg-ô.
vânî: tifäñgî Mämisch Ghazî taqîâô,
nêdânô väñgô.

Särî Khêlâ dü´shî (dôshî) därg-î,
binê Khêlân dü´shî därgî.
gùlä ginnau Mämisch Ghazî jâî märgî.

Särî Khêlân sâlinjêr-ô,
binê Khêlâ sâlinjêr-ô.
vânî: dárbê Mämisch Ghazî khinchêr-ô.

Särî Khêlâ dü´shî, binê Khêlâ dü´shî.
Mämisch Ghazî jôrdi yännô sê
(oder: sä) häshî.
vânî: gùläî ginau
Mämisch Ghazî pêî gü´shî.

Särî Khêlâ gaurik-ô.
Mämisch Ghazî rânô:
„mi mäkishên! mi gunäk-ô."

Qela Mergi

Palo, (Göjdärä)

Serı Qela mergi,
bınê Qela mergi.
Lajê Memiş Xazi cırê yenê hirê vergi.

Serı Qela kereyo siyayo,
bınê Qela siyayo
Memiş Qazi qüla qüla tede héwılyayo.

Serı Qelan kereyo tengo,
binê Qela tengo.
Vanê: tıfıngê Memiş Qazi teqyayo,
nêdano vengo.

Serı Qela doşi dergi,
bınê Qelan doşi dergi
Gülla günayo Memiş Xazi cayê mergi.

Serı Qelan salıncêro,
bınê Qela salıncêro.
Vanê: derbê Memiş Xazi xençero.

Serı Qela doşi, bınê Qela doşi.
Memiş Qazi cordı yeno ze hèşi.
Vanê: güllayê günayo
Memiş Xazi pey goşi.Serı Qela gawuro.
Memiş Xazi vano:
"Mı mekşên! Mı günako."

NOT: Na dêri ser 1870 di bi ziwanê zazaki u lehçeda Palu ameyo nustis.
Çime kitabi Karl Hadank, "Mundarten Der Zâzâ Hauptsächlich
Aus Siwerek Und Kor." P.349-50

Kôî Hasârî

mâ shinnî kôî Hasârî;
mâ vännî â?ki ambârî.
zärê mâ kôtâ kênâí malâí.

zärê mâ zärê gâi;
gâ vännô säri hêgaî.
zärê mâ kôtâ kinâî âghâi.

zärê mâ zärê bízî;
bízî vännâ gilî närgizî.
zärê mâ kôtâ âlúshk qirmízî.

yállâh! yállâh! kênäkê yállâh!
ínâ kênäkâ därî värdi.
pôrô síuâ âmô çímâ sär di.

khäbär âmäî: rämnâí, bärdi.
mi níêzânâ, särâ bärdi.
ínâ Hálîmâ-ya víla zärdi.
Alî jänâyâ khú kúri värdi.
äz mändâ ârdi.

Koyê Hésari

ma sinê koyê Héseri;
ma venê awi émbari.
zerê ma kewta kêynayê milayê.

zerê ma zerê gayê;
ga veno serê hêgayi.
zärê mâ kôtâ kinâî âghâi.

zerê ma zerê bizi;
bizi vena gili nergizi.
zerê ma kewta aliska qirmizi.

yelah! yelah! kêyneki yelah!
ina kêynek dere verdi.
poro siya amo çima ser di..

Héber amey: remnayê, berdi.
mi nêzana, sera berdi.
ina Hélima-ya vila zerdi.
Ali cinayaya xü xürê verdi.
ez menda érdi.

NOT: Na dêri ser 1870 di bi ziwanê zazaki u lehçeda Palu ameyo nustis.
Çime kitabi Karl Hadank, "Mundarten Der Zâzâ Hauptsächlich
Aus Siwerek Und Kor
." P.348.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Homayê panc érdan

Faruk İremet

Héyalê vesayê
miyanê welixê héyati di
tenya pêyni di kozê ci mendo.
Persi
u cewabi
pêninê ina
pê xapêynenê
vazdayen di.

Ciyê nusnaye
u o ci ki pelan di nameyo nustis
bi jew kirbitêna ameyo vesnayis
ma êy ra écizê.

Estareyê xij benê
tiji xapêyneno roji
asmiya sani hewin vinena
homayê panc érdan
viri kerdo
pexemberê newey birso
hezkerdeni hélêyeno
merdimi mirenê ci,cêi mend, pêy di
o ciyê kihanan ra
bê qiseyan.

 

Namey Mengan


Zazaki

Çile
Sebat
Awdar
Nisan
Gulan
Héziran
Temuz
Tabax
Elun (Kerge)
Payizê verên
Payizê peyên
Kanun


Ingilizki

January
February
March
April
May
June
July
August
September
October
November
December


Tirkki

Ocak
Subat
Mart
Nisan
Mayis
Haziran
Temmuz
Agustos
Eylül
Ekim
Kasim
Aralik


Namey rocan


Diseme
Hirseme
Çarseme
Paseme
Ine
Sift (pasine)
Kirê


Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
Sunday


Pazartesi
Sali
Çarsamba
Persembe
Cuma
Cumartesi
Pazar

Not: Ma, na roc ra peyni namey na rocana u namey na mengana pêserokê xü yê
ZazaPress di biyarê kar.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Mordem zone xü de zan kero, zonê xü di pil bo.

Kemal Estare

Dina de nejdie 4000 zoni estê. Taê zoni biê dewlement, taê amê nusnaene, taê teyna qesei kerdene de mendê, taê werte zobina zonu de vurie u aslê xo ra biê dür, taê biê resmi u taê ki biê tomete. Zonê ma ki hata na serru Tirkia de tomete bi. Hama zonê ma cika ki nênustaê mend bi, ebê qesei kerdene hata ewru wes mendo. Nejdie vist serrê ke zonê ma de endi kilami, saniki u meselei nusinê. Verende ra hata nika welatê ma de qomê ma folklorê ma, kültürê ma ceng u harbê sari ra imha bio u kisio. Welatê ma de teyna zonê ma adetê u torê u hardê ma ma rê mendo. Yanê vacime herci xilar bio, hetê varietê qomi ra teyna zonê ma u hardê welatê ma dina de wes mendo.

Zonê ma verendê ra nênusio, cok ra tarixê zonê ma cino. Hama kokê zonê ma sono reseno zonê Avestan, Huzvares, pehlewi, Farski u Iranki.

Her kes ki zaneno ke qomi u dewleti welatê xu ebe zoni, ebê coxrafia, ebê ekenomi u ebê zihnietê roê xu salix danê dina. Ma ke xo ra pers kerd, cikê ma esto, cikê ma cino, aseno ke teyna zonê ma esto. Mordem ke xo ra pers kerd, zonê ma ci hal de ro, têvana zerrê mordemi deceno, cikê zonê ma rê ma wair nêvecinmê u zone ma "feqir" mendo. Mordem ke domonia xo de zonê xo musa u badona qesei nê kerd, wu zon se beno bibo vind nêbeno, cike rei koto zerre mordemi. Wesie de wastena her mordemi esta. Mordem waceno ke na wastena xu biaro hurind u zerrê xu delal kero. Hama teyna wastena mordemu cina, was tena zoni ke esta. Zon waceno ke qesei bibo, binusio, zon waceno ke wext ra wext bivurio tenena zengin u zelal bo. Zonê ma hên hal de ro ke, venga mi dano, venga tu dano, venga ma dano. Vano: Mi xo vir ra meke rê, mi rê wair bivecie u mi bi xelesnê! Nia vano zonê ma. Cikê wastena mordemi ebê zoni yena vatene, zon muavenê mordemu de pirdo de en cipo u en miqerremo. Na het ra zonê ma wesie de non u sola mao.

Helbet problemê welati teyna problemê zoni u ni problemê teyna ebê zoni ki hal nêbenê. Gerekê mordem zeminê wesie ebê. Mordeme ke xeribie de rê, timsalê de Ewrupa de ya ki Hemika de, gereke no zonê xo re wair biveci ê, cikê her het ra himkan esto. xeribie de nuskare zone ma estê, hama wendoxi handê ke senikê vacimê cinê. Nu ki ju problemo. Mi kitab da kami, ei vat: Zone mino, hama ez nêsikium biwani; Mektebê ma cino, maylimê ma cino. Ez van durim ke nia ro, mordem gereke xo be xo maylim bo, ce xo mekteb kero, haeke zonê ma nusnenê inu ra pers bikero, xo tenê biqefelino u pênie de wendene ki museno u nusnaene ki museno. Eke zonê xo ra has keno, gereke ni ceberi mezgê u zerrê xo de rakero. Xeylê mordemê ma Marks u Lenin musê, hama zone xo, kulturê xo u tora xo xo vir ra kerdo. Sima ra pers kon, Marks u Lenin welat ra nêjdio,ya ki zonê ma u kulturê ma? Tae newdari ci ka ki Marks u Lenin ser sie, hande ki zonê u kulturê xo ra biê dür. Mordem kam beno bibo, cika kê qomê xo ra bi dür, hande ki kamia ra beno dür. Mordeme ke kamia xo ra biê dür ya ki kamia xo fetelinê , gereke rehabilite bibê. Na raa vinitena kamie ebê zoni, ebe hunerbendie u kultur bena ya.

Citur ke mi cor vat,
wastena zoni ki esta:

Welat veng dano,
zon veng dano,
Vano: Tu kotia,
haq zerqê xo tu sano,
Disman,
mezele kineno roê mi waceno,
Esker nao cimunê tu ver
mi xilar keno.

Bihesie xu,
venga mi de,
venga mi de,
ce xu ebê mi pirr ke.

Beno ke roce bar kena sona,
Zonê xu
domanunê xo rê pêraverde.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Piyê xü ra perski

Dato Zeryan

Ez Zazaya, Kirdasa yanzi Tirka?
Zazaya. Nêy ra qet sikê mi nêbi.
Sima do vacê qandê çiçi sikê to nê bi? Qandê nêy persi cewabê mi boliyê. Laberê, tiya di nê wazena kesi iqna yanzi xü mecburê çiyê wunasini bivina. Qandê co zi ihtiyacê do wunasin nê vinena. Qandê mi çiyê do muhim o yo ki ez xü senin vinena u senin kameyê xü ifade kena.

Git'rê
Gel'rê
Ay'rê
Günes'rê

Heri'rê
Veri'rê
Hiv'rê
Roj/Tav

So vana
Bê vana
Asmi vana
Tiji vana

(Sena diha vêsi çi binusna. Labirê êy rê ihtiyac nê vinena. Êy ki wazenê senê na nimuney vêsi kerê.)

Qanê ez xü ze Zaza bida qebul kerdeni u bira sinasnayeni mecbura ez biba Zazayê Kirdasa, yan zi Zazayê Tirka? Yani edo mecburi biba Tirk yan zi biba Kirdas. So, bê, Tiji u asmi nê vaca. Êy ki Zazayan ze sar qebul nê kenê u ziwanê xü bi zoreya wazenê bimisnê, bi zoreya sinê zazyan ser senê senê vateyê zazaki ki mi cor di nusna ziwananê xü di bivirnê. Ha belki zi wuniyo; Zaza biyayen zorê do ina siro. Ê nika edo vaca, Zaza biyayen senin simarê zor yeno se, Kirdas yan zi Tirk biyayen zi héndi zorê mi sino.

Ju kêyeyê bifikrê Tirki u Kirdaski nê zanê! Heger no kêye qeçekanê xü birisê misayista ziwananê ki ina rê xeribo (ze Tirki u Kirdaski) o do sebo? Qeçek ziwanê do ecnebi bimiso u nêy qeçeki bi girdan, dedi, neni, dadayan (émi) u datanê (api) xü ya u bi qeçanê ninana o do bi ziwanê xü yê newe qise bikero (heger qeçek/doman ziwanê xü yê kêye nêzano se). O do sebo? Ê do pê zaf zor fam bi kerê. Héta sena nêy vaca, ê do pê fam nê kerê.

---

E do tiya di meseleyê bi nusna, ez nêy posena (ümid) çewt niro fam kerdis!!! E do ser nustoxê do Zazay ser bi nusna. O bi xü Zaza o hem zi nustox o. Yani nustoxê do Zaza o. Kêy xü di bi qeçekanê xü ya Tirkki qisey keno u qeçekanê xü riseno ziwanê Kirdaski (kürmancki) u nêy rê vano ziwanê kêy ma. Ziwanê qeçeki/domani ê nusi mekteb di Swedki o.

Amnanê qeçeki qerar danê sirê sere pirodê merdimanê xü yê welati. Qeçekiyê, wazenê bi zanê may u piyê ina koti ra, kamcin éerdan ra yeno. Wastena qeçekan yeno ca. Qeçeki nisenê têyare u sinê welati. Qeçeki neni, dedi u merdimanê xü vinenê. Labirê qeçeki sas benê neni u dedi ne Tirkki, ne Kirdaski ne zi Swedki zanê. Nêy qeçekiyê u çend ziwani zanê, hem zi Awrupa di gird biyê, telefon akenê piyê xü, nustoxê Zaza bi no serta qandê rojê fek bi nustoxey ra verd o u biyo mitercüm yani tercüman.

Quwet dest u dosiya to nustoxê Zaza (!) (hélal bo to rê). Belki Zazaki nusnayis ra wextê to nê mend ki qeçakanê xü bimisnê Zazaki. Beno ki ti xü werdi vinenê!!!

---

Hiii, ma koti di mend bi?
Rasto, ma "pê fam nê kenê" di mend bi.
Yani qeçeki ze çarway bewnayê suretê nen u dedê xü ya. Çi wes qeçeki ziwanê may u piyê xü Awrupa di mektaban di misay. Labirê nê say bi merdimanê xü ya pê fam bi kerê. Pê fam nê kerdi. Qandê ki pê fam bi kerê gencê do eskerey di Tirkki misayo biyo mitercümê ina u bi xêrê êy a pê fam kerdê.
-Nenê, wazena sira ébdesxana (tiwalet). Tiwaletê sima koti do?
-??? (So piyê xü ra perski)
Na misayisi rê ê dê vacê ziwanê kêyey (anadil egitimi), çarwayê rosnayoxê (!) nêzani...


Açarnayox: Mazêr

Not: Na nusi ma bi desturê Dato Zeryan a açarnenê Zazaki. Nuste bi xü bi ziwanê Tirkki ameyo nustis. Embaz Dato Zeryan, Swêd ra kêy xü bar ke. O do ma rê nusanê xü no dima welat ra biriso. Embazê ma na nusteyê xü vextê xü di risto Pêserokê "PIR". Laberê na nus wuca di nê vicyayo. Qandê co zi ma na nustey açarna u ZazaPressi di ca danê ci.

 

 

Rosn

Mewludê Diyarbekiri

Çemê Nili
Êy o çemox di miyandê gurçikda tarixi ra vecêno,
U êy Ganj
Êy o çemox hevaltey, biratey, dostey, neyartey
kindari koyandê Himalaya dir keno,
Min rê dêrê Niline Ganji vazê
Min rê esqê kêynan nê ê awe, awda dengizan vazê
Min rê béhsê biskandê iordê kêynan nê
Béhsê Ariyandê bindê béhirdê Xazarin
seranida béhirdê Ummani vazê
Min rê béhsê ê çeman vazêy
Zeg Yasar Kemal vano;
"Awêkda ewna zelalê big
to Qüran bi estayê bindê cayê
ameyê wendisi."
Japun, Hind, Iran min rê vazê
Sanskriti ra qal biki
béhsê Buda i, Firdews i,
Erdêsirê Babek, Zeradesi bike
Min rê Xori, min rê hera, duri,
xori, xori, xori xeberi bidê
Hz. Xizir ra, Tewrat ra,
Isa yê wezir ra, Soqrat i ra vazê
Béhsê Homeros i, Hamurabi,
béhsê Firéwnandê Misiri,
Nemrudandê dorda Ro bike
Min rê béhsê Sahdê, Siltandê Erebi vazê
Min rê xori, rosn, nur, rahne dengiz ra vazê KEKÊ.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Zaza yiw zon, Zaza yiw tarix, Zaza yiw mezheb.

Mewludê Diyarbekiri

Mileta (sarê) Zaza di bindê enê ézmandê berzine di enê érdêwesiki sero qabox tay ravêr sê mihtacê maneviyatêkdê (pêwisteyda ganin) piliya. Beno zaferê (ser siyayis) eskerine, iqdisadine tay meydanan dê binande risayisê zaferan di asas dê maneviyatêkdê pili sero yeno virastisi. Eyro rocekda ayriya (biniya), eyro rocekda bi xeyru bereketa bi oxira qabê Zazan. Zazay sendeha Irani hésibkerê, sendeha Irani ra ni zdibê, sendeha Irani di xoritida rihdê xü di bica bikerê, sendeha irtibatê miyandê xü u Irani zexm (qewi) kerê go ezdeha bi qediribê. Zazay miyandê Kurdande wa xêrci zirarê sikdo bin hiui nê kerê , ma rê mili pêser ameyis, ma rê tefkür, ma rê mili dewlet, mili iqdisad, ma rê mizgêkdo mili, ehlaqo mili irfanêkdo mili, dinekdo mili, héyatêkdo mili, cenikda mili, rokêkdo mili, pesu dewaru, kêwu, lêgawo, héws o, si aw la, xeberdayiso Hewna, bermusa, hewayisa mili werhasir hersiyo lazimo.

Hind-Ewrupiyan di, Asya ra, Tacakistan, Efganistan, Hindistan, Pakistan u Bangladês u Iran u Irani cêk héta Cemdê Roy dewam kenê. Ma rê zéf mihimê. Eyro Sêwereke, Pali, Henê, Capaqsur, Dara Heni, Dersim hétanik I rani rind naskerê nêskenê lingandê xü sero vinderê. d

Esqê Sirine senin zinarê koyandê Irani bi Ferhadi qelesnayene o u namê cê kerdo destan. Ma Zazayan rêykê esqêkdo bi onewa wo mili lazimo.Qasqêkdox koyandê miyandê Zazan bi pabê zinarandê ci biqelisnê nê yerox ma dibindê gizmandê xü de pelsiknayê (verya hersi rihê mawo mili pelexnawo). Ma qabo bisiknêê nêyari bipelexnin lazmati bi xü naskerdisi, Irani heyna nizdira vinayisi esta.

Zaza yê Dêrsimi, ê Erzingani, ê Vartoy (Gimgim), Musi, ê Erzeromi, ê Qersi u nime Zazandê Capaqsuri, Xarpeti, zazayê Sêwasi ê dorika dorê élewiyanê qandê Zazayê ewcayke mezhebê cinê élewiyo. Kis ta cêrinide Zazayê Sêweregi, Diyarbekiri,, Modkani, nime Xarpeti, nime Capaqsuri Zazayê etyayke sünniyê. Wextog hal no bi eno hewawo, ma vinenê degir nime Zazayan élewiyo. Di dinyadeyke merkezê éleweiyan jo hé bo ayke Irano. Hersig alimê zonzaniyêg di zondê ma Zazayan sero xepetyayê pêro di enê fikrideyê zonê Zazaki leteyêdê zonê Iraniyo qeskeko. Tarixê Mayke bi o hewa ma beno resneno Deylemiyan (tabi eno si eyro her sende tam nêbêrosnike) u Deylemiyan badê islami 3-4 dewletê bi qudreti virastê hela hela dewleta Beni Buveyhiyan Bexdadi ke daxil dorê 100 sere hukm kerdo. Deylemi qewmêkdê Iraniyo.

Kisda mezhebi, kisda zoni, hem zi kisda tarixi ra ma sinê resenê Iraniyan. Wextog hal ewnakiyo sarê ma sirê destan u koyandê xeribande ro xü gêyrenê. Ciyê mawog biyo vini nawo di Irandewo a gaw ma sirê Irande ra ê sidê xü nêgêyrenê. Mesela ma banin kürmancan ra êke tirkêkdê qiskekê yanê êke ma xü rê zerenca qefese sinasnenê. Wextog merdim bi awayekdê xori é laqa Zazanu kürmancan berzê mêydanu banê tera go merdim bivinê degir hetani eyro ma zirarêkda qerasi di embazeyda kürmancan ra diya. Ineyke ma qederêk asimle kerdê. Hemike ê nê o qewmog sikêno asimle bikerê .

Labelê eyro mêrdeki biyê dewlete u mayke di hercade tedirbiyêyke feqet ma manedê xüdir inedir nêbiyê mayke namedê ine ser inedirbiyê. Gerek end embazeya maw kürmancan bi awaykdo bêsermu bi aweyêkdog merdi m qabo nangermi sari barde bikerê qewmdê xü u heqdê cêrd feraxet nêkerê bi o newa élaqa maw kürmanci gerek bi meydan u gawag bi meydan ike go bi vinayisidegir kürmanci si qazuz dawo maro. Serdê Séidi de sirê i syan di ébirdê Zazan ra nêkewt ra ébirdê kürmanci sinki kürmanc bi zazay itibar nêbi yew ti gayêkdeyke Kürd u Zazay nêsanê na ra xü verni. Gerek ma cayê rindbizanê degir meterisak qayê ma ami ya en xedare a meterisak kürdi virasta awa. Xü ra di ifadandê tay Kürmancandê peydê Bingoli u Musi deyke askare kürmancê ewcay vanê mabi Zazan di dewada Sêx Séidi de itibar nêbiyêw ma inedir nêdawo dewletê ro. Qewldê Kürdan ra Zaza her gaw Zazawo tireko. Meselayêda goredê haldê maw kürdanêkda zéf wese esta gerek ez aye qabê kovardawag lilika simdê ma, nuru rosnê miletda mawa qedrê pêserokda zazayanê min nezerde b i qabdê pêrodê hebundê (estbiyandi) zéfêriyo. Insanê qesekekê nêskenê qedrê sidê pili bizanê.

Rocêk érebêdog di solde biyo pil rocêkdag varite wesari varena beno test bani sero nano ro testê xü keno pirê aw. Cinki inebarde aw kemiya qandê zéf qimeta. Era rey vano qey ê siltandê cineyke awa cê si nya. Awag dalpandê varitera kewta test ano a awe keno hebêg meskice (éyarê bizandêg ameyê serebirnayisi) u verê xü saneno ra Bexdad zaf yeno tay yeno peynide riseno Bexdad, yeno nezditi ro qesrda Siltani ke o awneno deg awneno deg sirê semu Dijla da Homay hawo di niyamde qesrda Siltaniw acêr vêreno ra. A gaw yanê tepa fetelêno la beksiyê qesrê ê qefelnenê benê Siltani het gawag Siltan mesela fam keno zéf keyfwes beno emir keno vano; "-Meski cê cê pirê zerdan kerê bidê ci. Cinki famu xireti cê endeha biyo." Zey sarê ma meselêk vanê; "-Gawag Nemrudi emir kerdo Hz.Ibrahim berd est adir melawi fekdê xüde aw berdew kerdo ro adiri wast bi xiretdê x ü Ibrahimê Xelilê Xaliqi bixelisnê, la gimgimo keyke adir pifkerd u wast Xelilê Xaliqi Lacê Azeriyog putê sardê Riha di ézizê sikitê yanê Ibrahimi ézizi bisocnê. Ez wazena enê si vaci, si merdim ra ame merdim qay miletda xü bikerê agaw merdimi wezifê xü kerdo. La eger merdim vacê kar qickeko, eno kar bimir tenê nêbeno, minresi, ma tayê ma ra sik nêvirazêno, jo nêkeno ezike nêkena o siyê ewnayi na mavacin agaw ma bindestandê xü qirar idamdê xü nusto. Yani eyro roce roca xiretiya, roca belabaniya qayê Zazan dê ézizan, eyro roce roca lebata qayê Zazan dê ézizan, eyro roce roca xü, canu malu dinyaw hetta axreta x ü fedakerdis qay azadida Zazan dê ézizan.

Neyse min eno cor vatib meselêkdog goredê haldê maw Kürdan esta, ezgo qalê a mesela bikeri. A mesela enabi; Beynetedê Pasor, Licê, Darahêni u Solexan de dewêkda ma Zazan esta, name caye dewa Pêsarewa. Pêsarê di sere dê gel dê Rizida. Enarey di ena dewede zemande mireki bibiyê. Name êy miran joyke Fehmi Begê Pêsare biyo. Enarey F.Beg di dewêkda perdê Hêniw Palo di ihalê mektebêk dareno we u 4-5 asmi sino a dewag namê cay ê Dewa Sex Selametan a (ena dew eka bi Pironi wa giredayiya).

Di insatdê a mektebede émelan dano xebatewe ew cadi kêdê dewucêkde maneno. Wayirê kê hema serêko zewecyawo. Pireka cê bi zerida cêwa. Enarey pireke cilanê F.Begi sona nan cirê pewcena serê (zeki) biradê xü awnena cira u newe zeweyawa xü rê, ro xü awnena, xü virazena. Ti mevace ogo F.Beg vace qey deg qayê ê xü virazena. Neyse heni payizo heta o sax cayê cê bani sero biyo. Wextê varit u silida payizide F.Beg ke anê zere. Feqet qabog jo oda cira di éyni bermalede kenê ra. Mêrdeku pireka xü têdir künê ra cayê meymanike erzenê misqalê xü ra duri. F.Beg bis ewe werzeno we; de f.Begi diyo degir pireke di kistda peydê ê de kewta, feqet merdekike fam kerdo degir F.Beg bênamuso, bisimdê bênamusi awneno cenida cêra. Cayê xü u ê cenida xü degiskeno (virneno). F.Beg xü verbi cad ê cine anceno. Destê xü beno niyamdê cadê cine destêk qefelneno de vano qey destê cenekewo ê desti ano kaskeno niyamdê cadê xü we beno di rutnayida xü de sono haletdê xüyê terasuli, enarey o dest bi bi destd ê F.Begi gino oyko destê F.Begi beno sono ê xü wi malikê tiawbi Fehmi Beg fam keno degirwayirê kê famkerdow cayê xü u cenida xü virnayo u ê destê ki berdo herunda cenide berdow suwo filan sidê xü . De heni F.Beg rê zano sekerê. Neyse hergu rocê sewegdo éwlinde F.Beg wustêwew limac kerdê feqet a roce heri nê zano sekerê.

Wayirê kêy wurzeno we limac keno awneno degir F.Beg nêwurzeno we riyêcê nê gino wurzê we. Wayirê kê vano; "-Meyman ti sirê eyro nê wurzenê we limac". Cirê aw keno mesine vano; "-Wurze we limac". Feqet fam keno degir ogo F.Beg serman ra bisemê. Taqibê F.Begi keno awneno degir F.Beg pabê pisemew potandê bini remeno. Wayirê kê vêndeno vano; "-Meyman ti sera remenê? Vinde meyman. Cik nêbiyo meremi. Bê ayme hergu sewe bê kêdê Xaldê xü u bisewyke ti k...ê xü bike destê min, ezgoyke ê xü bikeri destê to". Fehmi Beg vano; "-Ez ewca vinderta cilê min ardi mir day xü ra feqet riyê min nêguretê ez bani ê perira. Min mal zenê xü, hisabu kitabê xü ewca cade verdane ewca min terk kerd". Mesela maw Kürdani keyke mesela Fehmi Beg dê Pêsarewa.

Eyro kokê ma ki Iranrawo, ma ra qeternayewo. Yanê di beynetedê maw kokdê ma Irani de di destê asinini estê dê so jo dêsê tirkiyo dêsê diyinê dêsê Kürmanci yo. Kürmanc, tirki zéfêri mi sede nêkeno degir maw. Kokê xü jobini ra agahdari bin. Cinki Kürd u Türk ma malê xü zano. Derdo giran awo degir tay Zazayê mayke hayi enê bêbextiw xayintira sinyê. Iran ra roc 7-8 séeti bi Kürdi wesan ê kürdi esto la qalê ma peyasade sinyo.. Ma herê heramê, ma hêsirê hêsiranê, ma évdalê evdalanê. Bi Türki vanê; kement u faqe meteris, xapike, mayine, xapênayis, herê xü kerdis u siparê cê biyayi s. Hesyari, rosn, fam, besiret, feraset, zanayis, cesaret, cesaret, cesaret qabog faqa neyardê mütecawuzi betal bibê.

>>> peydı şo (to back)

 

 

Pir u Luwera

Folklorê Mara

Beno nêbeno pirê u keyneya ci bena kêynaya piri veyv bena sina dewna pirê tay sino bol sino piri bêriya keynerda xü kena. Vana hele ez sira finê bewniya halê kêynerda mi senina. Pir werzena di dora kena pirrê riwen. § doran dê werdiyanê rê zi xiliki vanê. Nina kena pirrê riweni u gina bena kêynerda xü rê.Wuca di luyê rastê pir yena vana;

-Pirê heyra Pirê, Pirê qurba Pirê tiya sina koti? U vana; Pire ezi to di enbazey bikera?
Pirê vana;
-Di hadê biki.

Tenekê ray sinê luya da sey-tanêya ci liwena. Vana?
-Pirê o çiçiyo ê doran dê to di.

Ê, a zi vana;

-Lacê mi ez no doran kêynek-erda xü rê xelat bena.
-Pirê hele bi di ez to rê yarametey bikera. A ju bigira, ez to rê wegira.Ti edizyaya to rê güna yo.

Pir xilikê dana ci. Pir vana qey rasto. Luya ci rê yarametey kena. Halbuki kes bi luwer baweri keno? Luwer tim fitne u fêsadeya xü keno. Na lu riwenê Pir gina tenekê ray sina wuca di quçê ya siya rastê nina yena. Luwer vano;

-Pirê heyra Pirê ha di ti na kist ra biremi ez a kist ra birema hele ma kam rew vicênê na quç ra. Ma kam rew remeno, kam rew vicêno a kist ra u kam ser kewno? U Pir vana;

-Dê hadê ma bi remê.

Seni remenê Pir heya yavas yavas yena na luwa ma hema sina kewna quçi pêy wuca di dor akena, ruwene xü wena dorda Pir miyan di zi mizya xü kena u werzena yena a kist na kist tenekna ray sinê wuca di na vana;

-Pirê!
Pir vana;
-To çi çi yo? To xêyra mi ra?
Luwer vana;
-Pirê ti kokima to rê gunayo, ti na dor bigi na senika a dora giran bi di mi. Ez to rê ay di yarametey bikera.
Pir vana;
-Wa bo.

Pir no qor dora bin dana ci. Pir zi nêzana mizya luweri dorê miyan di. Vana qey ruweno wuni wegêna sina dora xü. Wuca di a lu tay sino bol sino nêy ray yenê wuca di erdêdo filhana rastê ina yeno erdêdo xeliyo. Na vana;
-Pirê pirê ma nê xeli çorsmeya zi biremê na lu, Pir xapêynena. Na lu kistê ra remena, Pir kistê ra remena. Lu sina dalde dê xelida ruwenê xü wena. Na xilika didina. A nay zi akena ruwene xü wena u a dor miyan di zi miziya xü kena dana pir dest. Yena vana;

-Pirê to rê nay zi, dewa kêynerda to bi nezdi. Ez heta dew miyan to di nina. Eger ez bira se, kutikê dew di mi parçe kerê. Pirê eza sina diha to rê oxir bo. U pir vana;
-Sori, ti dorê mi, mi di wegroti ber-xüdar bi.
Na Pir sina kêydê kêynerda xü dora dana ci dest u vana;
-Kêyna mi nina beri hewa di mi to rê ruwen ardo. Ruwenê mangada mi na boro. Ruwenê keliyo. Hewa di. Keynek vana;
-Ê dayê ti berxüdar bê. Na doranê xü hewadana yena marda xü di wes wes qisey kena. Nê serwesey kenê, pê pers kenê. Dima vana;
-Hele ez sira ê doranê xü akera.
Sina akena ki, hurdina xiliki miyan di zi, mizya luwera. Yena vana;
-Dayê qurba dayê ti ê doran mi-yan di mi rê çi çi ardo?
-Keyna mi, mi to rê ruwenê mangada xü ya bor ardo. Wuni ruwenê do bi tamo. A vana:
-Maya mi no ruwen niyo villi. Na mizya luwera ninan miyan di. U pir vana:
-Hey vax mi rê! To di, Luwer sekerd mi? Luwer ez xapeynaya, riwene mi werd u demax mizya xü zi doran dê mi di kerda. § wa a Lu vindero ez o kamci roj bo seheyfê xü a Luwer ra bigira. Neyse Pir wuca di keynerda xü di eger hefte yê manena, eger di hefteyê manena Pir verzena yena kêye. Seni ki yena kêyê, Lu hema a sew yena vijena bani ser. Vana:
-Pirê, Pirê ling tirê, mi ruwenê to werd, mi gi u mizya xü zi dorda to di kerd.
Na Pir wuca di vana:
-Luyê ti wuna bi mi bikerê! Ez ney to rê nêverdana, ez o to bikisa. Hirê, çihar halê Pir u Luwer wunayo. Her sew Lu yena Piri rê Sêwê, didi, wuna kenaqehrêna, qehrêna, qehrêna Pir behêcêna. Vana:
-Embiryanê no, dostê no mi rê rayê vacê ez se kera? Na Luwera wuna kena bi mi. Nê wuca ray nanê ci vera u vanê:
-Biya qanikê siya fekê locin da xü ra bisawi. Na amê se a do ser o roso. A do diha qaniko siya bi disikiyo nêso werzo. Ti zi sori héyfê xü ci ra bigi. Çuweyê xü bigi so wes pirodi.

Na Pira ma werzena wuni kena. beno san Lu bi kêfêna yena. Vana; "Ez o fina si ra Pir biqehirna u bi ra zerya xü Pir rê honik kera."

Pir biya dismenê Luweri. Na fina werzena yena, vana;
-Pirê, Pirê ling tirê, mi ruwenê to werd, mi gi u mizya xü zi dorda to di kerd. Pir vana; "Kerê ecelê to ameda emso sewa to ya soniya (ê bdoyina)." Pir bena çiwedê xü ro u remena bani ser. Yena bani ser na Lu werzena ki biremo. Lu disikyaya qanik ro nêsena werzo. Lu xü ancena, ancena, ancena, ancena nêwerzena, nêqilayena disikyaya cê ro. Heya Lu ya xü rê xebitêna ki xü bireyno (bixelisno), villi Pir yena bani ser, çiweyê dana sere dê Luwero. Lu xü hülo kena u xü erzena bani ra cêr u remena sina o dem di boçika Luwer, Luwer ra cibêna u bi o qanika manena. Wuca di Pir zi aw-maw ana ê qaniki siwena u boçika ci gina bena zere. -"Kerê vana Lu ê, ti wuna kena bi mi, di sori... Mi héyfê xü to ra girot. Ti zi sori haldê xü rê bivesi."

Pir boçikera Luwer gina ana zere. Pak siwena murana, minena, biqumçeyana (hak, dügme), sifonana, layan dê rengena na boçika Luwer xembilnena. Her muyê ci ya çiyê girêdana. Xembilnena u kena misa-sêna, misasa girêdana, misas bena bandê xü sero ancena (tik kena). Lu zi sina embazanê xü miyan . Embazê ci vanê;
-Uuu...Luwê ti biya boçqoli (bê-poçik). Ti biya boçqoli se, hadê çi girweyê to esto ma miyan di. Ma boçqola nêwazenê. Fina meyê ma miyan. Hadê boçqolê ha boç-qolê... Boçqolê ha boçqolê... Luyê ma remena lê ê bini kewnê ci dim... Luyê ma remena ê bini kewnê ci dim. Kewnê ci dim gaz benê piro u vanê;
-Boçqolê ha boçqolê ti xayina, ti zurkera, ti tirotika (xirxiz). To se kerd ki wuna bi to. Wunayo se meyi ma heti merosi, ma di megêyri. Lu bermena, fixan kena, Lu ax wax vana posmam biya ruwenê Pir werdo diha çiyê destê ci ra nino. Beno sew Lu yena bandê Pir ser fina. Vana;
-Pirê qurban Pirê. Pirê ez lewnana to destana, Pirê ez lewnana to lingana. Pirê heyranê to bena Pirê, ti se vana wa zey to bibo. Sebeno boçika mi bi di.

Lu finê sere yê xü wedana ki Pir a boçika ci xembilnaya, xembilnaya va dano piro xis-xisa boçika ci ya, va dano piro boçika ci luwena u xis-xisa ci ya qumçey, murey pêro kerdo pa, sus kerdo. Xemlê a boçiker tew zerya Luwer xeleyneno. Pir vana:
-Hadê, siktir wutya ra Boçqoli! Ez kê daha boçik dana to! Sêwê, didi, hirê no wuna dewam keno. Dima Lu vana:
-Pirê, ez qurbana to bena,ti se-vana vaci, tek ki boçika mi bidi mi. Pir vana:
-Ê Luwê so ruwenê mi biya, ezi boçika to bida. Wujadi Lu vana:
-Pirê ti hakliya. Luwa to sina si-na, geyrena geyrena, geyrena, wujadi mangeyê vinena. Na sina mangayrê vana:
-Manga borê, Manga borê ez qurbana to ba Manga borê, girweyeno ameyo mi seredi, xal meseley mi wina yo. Mi ruwenê Pir verdo, Pir zi boçika mi girota nêdana, se beno, qandê homay (allay), ruwenê Pir bidi mi ez bera ci rê, wa a zi boçika mi bido. Manga vana:
-Pir haqliya qandê çiçi boçika to bido? Hadê madem ki ti wini handi tengdira, e do to rê yarametey bikera. Ama so mi rê xeylê vaso tezeo biya, ez bura ki va sit bo, ez zi to rê ruwen bida. Yoksê e do to rê koti ra ruwen bida . & na sina weynena erdeno filhano u wini nerm o wes o tiji daya piro, na wujadi vana:
-Erdo qurba erdo, na filhano wina xasek ê to yo erdo, se beno mi rê vasê do tezeyo wes bidi, e bera Manger rê, va Manga buro, va Manga ruwenê mi bido, ez bera ruwenê Pir bida ci, va a zi boçi, kera mi bido. Luy mi nêginê xu miyan mi gaz kenê, danê mi ro, vanê:
"-Boçqoli!"

Wujadi érd vano:
-Pir haqli ya. Ez gereg to rê vas nêda ama vujdanê mi qabul nêkeno, to wina teng di verda. E do to rê vas bida ama ti so êyni dê cori rê vaci va êyni mi rê aw bido, ez awa honik bisima ki vas bibo ez to rê zi ê vasi bida. Na sina êyni ser, vana:
-Êyni xeyra êyni, êyni qurba êyni, ez qurbanê awda toya zêlal ba êyni, êyni ti çend rindê, êyni ti çend honikê, êyni ti çend wesê tenekê awa xü wina bol bidi. Va no erdo filhanin na awa to bisimou va no filhano sur tayn vaso wes bido mi, ez bera bida mangada pir, Manga ruwen bido mi va Pir zi boçika mi bido mi. Wujadi êyni vano:
-Ê hadê ez to nêsikna, aw bida erdi, ez aw bida erdi ama hirê teney keyney pasay estê, va ê birê, va zil xü desta kerê va sewlanê sura xüpay kerê u mi sero kay kerê se e do to rê aw bida. Na vana:
-Viniyo sê ez sira keynenê pasay biwina. Na sina na kist weynena a kist weynena sina kewna iremetê(baxçe) pasay. Na vana:
-Aman keyneyêno, aman xasekêno, sima çend rindyê, ez sima ra bol hes kena, çi mirazê sima esto Alla bikero.-Aman keyneyêno, aman xasekêno, sima çend rindyê, ez sima ra bol hes kena, çi mirazê sima esto Alla bikero. Aman keyneyêno xal meseleyêno wina ameyo mi seredi. Sima do berê êyni sero kay kerê, êyni do aw bido, ezo aw bida erdi, erd do vas bido, ezo vasi bida Manga, Manga do ruwen bido, ezo ruweni bida Pir, Pir do zi boçika mi bido.

Ê keyneki vanê:
-Ê temam ma birê ama di so sewli suri ma rê biya ki, ma ê sewla xü pay kerê, birê êyni sero kay kerê. Na se kero se nêkero na sina goskari ser. Lu goskari rê vana:
-Goskar xeyra goskar, goskar qurba goskar, ez qurbanê a derzinda to bena, ez qurbanê ê hün-erde engista to ba. Goskar qandê Allay mi rê hirê citey sewlê suri lazim ê. Mi rê sewlê suri bidi. Ê goskar vano:
-Luyê, Luyê firildakçiyê, zurkerê, boçkolê Luwê, ez sewlê sura bida to ti do çiçi bidê mi? So mi rê hakê tezey biya! Ez hakanê tezey bixaseyna bura, to rê zi sewlanê sura biderza bida.

Na Luwa ma wuja ra dorgi sina pin dê kerga, zaten Lu dismenê kergana. Kergi tersenê, qar qar kenê. Na vana:
-Kergeno, kergeno vengê sima çi weso. Çi derê çima wesi yê. Perrê sima çi nerm yê. Sima çend xaseki yê. Ez qurbanê ê vengdê sima ba. Helê ê dikê sima seni wes weyndano. Seni venge ci sino ers u ela. Sebeno kergêno eza tengdi . Mi rê sellê haki lazimi yê. Kergi zi vanê:
-Way Luwê, Way Luwê, ti dismena maya ama ma dismeney qayil niyê. Ma meramê to qayilê biyarê ca ama ti so ma rê gilgilbiya ki, ma gilgil burê ma haki bidê to. Ma do bi pizeyê weysana kotira haki bidê to? Lu vana:
-Sima haqliyê, no qor Lu sina teber, sina teber érda miyan di geyrena. Lu weynena citerêno êrdi cit ke-no, gil sekneno êrd ra u érdi cit keno. Na Lu wujadi firildakê virazena. Na wujadi xü nimnena siye peydi, kuzena u bermena, kuzena bermena, no citer vengdê na Luwer ra xaqibeyê xü yê toximê gilgili herundi verdano u yeno geyreno hele vano. " no çi vengo, no qey heyvanêno feqiro bermeno ez sira cirê yarametey bikera. Heya citer çiyê xü ronano yeno, na dalde dê siyer ra remena yena, hema tewreyê gilgili gina u remena yena! Tewreyê citeri citeri ra tirawena. Na gilgili dana kerga. Kergi zi nê gilgili wenê, kefê kerga beno wes, kergi hema haki kenê. Sellê kenê pirrê haki danê Luwer. Na sellê hakanê xü gina yena, dana goskari, goskar sellê hakanê xü gino, wujadi bi kefêna werzeno Luwerivineno bi havayena êyê kay kenê, wujadi hema awa êyni bena bol. &rdo êyni vero o erd a awa honika tezê simeno. Hema vaso tezê dano. Hema Lu nê vasi tezê aredana gina bena Manger rê. Çimê Manger guneno nê vasirê u vano:
-Way Luwê, way Luwê to no vaso wuna tezê ma rê kotira ard?
Lu vana:
-Mi ard. Girwe o yi ti zi bidê mi. Manger vano:
-Ê to ardo se ezo zi bida to. Na Manga to vaso tezê wena , sitê xü dana. Lu sitê ci kena ruwen, ruwen beno hazir. Na Luwa ma werzena dogri yena Pir ser. Lu vana:
-Pirê, Pirê ka ê xilikanê (doranê) xü bidi. Ez torê pirrê ruwen kera. Pir vana:
-Luwê Luwê, tirotikê Luwê, zurkerê Luwê, to mi rê dorê mi kiristi, toruwenê mi werd, to dore mi kerdê xeram. E ezo nika seni baweriya to bikera dorê xü bida to. Lu vana:
-Pirê xeyra Pirê bidi, Pirê qurba Pirê bidi. Ihtiyacê mi to rê esto u a boçika Luwer, va dano piro wujadi wuni hel beno. Zerya Luwer sina. Neyse Pir werzena xilika dana ci, na yena dorana Pir kena pirrê ruwen, ana dana ci. Pir boçika ci dana ci, na boçika xü kena xü ya u yena ê luwan dê binan rê çalim rosena. Bi çalimê na bowniyê ha bowniyê, boçika xü hel kena, boçika xü hel kena. Luyê bini pe rê vanê ki:
-No çiçi yo wuna, no singirti, nê murey u nê layê u nê qunçeyê pêro birkenê, pero mineyê Luwer rê. Na boçika Luwer wuna se bi na kotira amê. Hema luy pêro dirriyê ya, hema yenê nezdiyê na Luweri vanê:
-Way Luwê, way Luwê na boçika wuna xasek to rê kotira? Na kê dê to?
Lu vana:
-Kê dê mi? Ez emso a na verniyê êyni gola ya, ez na golda êyni di emso rakowta, ez sewra werista ki homay (allay) daya mi. Na gol ziyaret ta Allay zi na boçik daya mi Sima zi emso wityadi rakewê, boçika sima do zi wuna bixembilyo. Wext zi çileyê zimistani yo coka rê vas mas êrdana çinyo. Her ca cemed giredayo. Nê Luwê bini merakdê a boçikda rind ra werzenê vanê:
-Hadê ma sewê niya, ma do zi wujadi rakewê va boçika ma zi wuna bo. Nê yenê ê êyni vero a awa cemedi miyandi rakewnê. Luwan cemed tepisenê u ê cemedi ya benê parçe yê. Pizeyê ina maseno zê mesk kewnê ê aw ser. Sewra beno Lu yena vana:
-Ohh.. Pir seni xeyfê xü mi ra girot, a mi zi xeyfê xü wuni sima ra girot. Simado fina vacê Boçqolê, Boçqolê , Boçqolê seni boçika mi bi rind sima no qor va way Luwê way Luwê way Luwê a mi xeyfê xü sima ra girot. A beno sino a istanika ma wutyadi qedyêna.

Istanikê çorsmeyê Sêwereg ra

>>> peydı şo (to back)

 

 

Zazaki dı vateyê "I ı"

Faruk İremet

Kontax ronayen, infermasyon dayen u gıroten qısey u nuşa beno. Qısey, komünikasyonê (élaqa) mabênê merdıman qandê kontax ronayeno. İnfermasyon zi hem bı qıseydı hem zi bı nuş dı formê xü gino u beno kilidê kêberi dınya rê xü akerdış. Bê nina zonê bini zi estê nina nêyê;

Zonê işaret (ê desti): Na zon qandê lal u keran anê kar.
Zonê resmi: Zonê resmi zi bolêrên domani komünikasyon dı zéhmetey ancenê kar anê. U na zoni héywana ra zi mısnenê qandê kı bı no babeta vinayışê heywanan semed komünikasyoni hera kerê. Zanayoxê zoni bı no babeta ser kewtê u mısnayê kı merdım şeno bı gürweyê ilmi ser kewo.

Nuşi corı dı qalê çıhar zoni bi.

1- Zonê qısey kerdeni
2- Zonê nuşi
3- Zonê işareti (ê desti).
4- Zonê resmi (sureti, fotografi).

Ser nêy zonan ser nuştış bı sereyê xü ilmêno. Her zon ganê xü dı ilmê bar keno (hewadano) u üniversitan dı, medreseyê berzan dı ser na zonan, zon zanoxi gürweyenê, kolanê u bı babetana rayê newe rakenê ver şari.

Na meqale zonê nuşi ser u zazaki dı vateyê "ı" ser bo. Qandê çıçi Zazaki dı vateyê "ı" ma kar kanê? Vateyê "ı" pêver ameyenda vateyê bêvengan ra vıcêno. Heger şıma weş wendi se sereyê nuşi dı no ameyo nuştış (Zazaki dı vateyê "ı") merdım şeno wunasin zi bınuşno (Zazakid vateyê "ı").

Babet:
Vıcêno - VC - Vcêno,
Nuştış - TŞ – Nuştş
Bıra - BR – Bra
Lıng - LN - Lng (leng)
Qısey - QS – Qsey
Gıroten - GR – Groten

Nêy babetan ra zi merdım (merdm) şeno bvino vetenda vateyê "ı" zéhmet niyo. Vateyê "ı" zonê Türki ra kewto zonê ma Zazaki miyan. Diyalektê Zazakidê bini cayê "ı" - "e" gürwe anê. Ze diyalektê Zazakiyê cor u ze diyalektê Zazakiyê cêrên.

Babet:
-Ê kı şınê ma rê nê benê.
-Ê ke şenê ma rê nê benê.
-Êk şnê ma rê nê benê.
Embazê do perskerê o wext ma do "Ingışt" sekerê? Ma do ıngışti nê cıkerê!!! Ingışt - Engeşt - Engşt.

Zon ra vatey vete réhet niyo. Êy weş zana. La o çi esto, heger héme pêserokê u nuştoxi zazay nuşanê xüd (xü dı) kamcin prensib bedê xü ver o do wuni ser kewo. heger nuştox, lingivisti ns sistem kar niyarê se, o do ser kewo. Ma, ma do zéhmetey nê ancê? Ma do bol zéhmetey bancê. Tesirê türki ser zonê Zazaki ra werzayen réhet niyo. Ze vateyê "ı" vateyê bini zi estê nina zi "ğ", "é" u "h' " yê. Zonê ma ra nêy vatenan zi ma şen vecê.

Edo doş ba ser vateyê "ı". Vateyê "ı" u "ê" pêra zaf duri niyê. Bol wext "ê" ze "ı" yena wendêş. Zek "ö" ze "é" ya yena wendş. Na zi vateyê vengin ra yena. Vateyê vengin Zazakid nêyê; Aa, Ee, Êê, İi, Oo, Uu, Üü u "Iı" héme pêser 8 vateyê vengini estê. Na Türkid 6, Kırdaskid 8 o.

Babet:

Werzaynayış – Werzaynayêş
Rakewtış – Rakewtêş
Çarnayış – Çarnayêş
Arêkerdış – Arêkerdêş

Zonê Awrupid zi, vengê "ı" esto. Zonzanox (lingivist) u koloxê (ok gürweyê xüd alim o u çi kolayşa vecenê hol) Awrupi na vateyê "ı" zonê xü ra veto. Ê kı Almanki, Franski, Swedki, İngilizki zanê şenê na zonad êy çi weş bvinê. Awrupi se ser o graney dayo zon u literatürê xü yê nuştşi. Kemaseya ma Zazayan zi, kemaseya zon zanoxey o. Êk na çend seriyo ser Zazakid gürweyenê Almanyad Zülfi Selcan, Paul Ludwig (almaniyo), Safiye Pak, Harun Turgut u Swêd zi Héyder Dıljen (xü kırd vineno) u Malmısanıj o (xü kırd vineno). Nêy nuştoxê zazay pêserokê xü yê "Vated" vanê; "-Ma Kırdi yê." Qandê co zi tiyad "kırd" ame nuşnayen.

Nê nuştoxi Zazay, zonê Zazaki doşi da xü ser bar kenê u zonê Zazaki rê réhê newe danê. Ê embaz êk ktabê zazaki u êk pêseroki zazaki vecenê u êk na pêserokand nuşnenê na bar piya bar kenê. Ebubekir Pamukçu enka êşanê xü, dışmeneya u çımsureya embazanê xü vira kerdo. Huweno u vano: "-Na kar u gürwe bi, ma waşt vrazê. Zonê ma yê şirina pêseroki, ktabi bvêciyê u dêri birê wendêş". Bra, wateno to ame ca. Êk xü rê vanê kırd, zazaki nuşnenê u pêseroki vecenê. İna wextê do xasek u rojêd roşnayeyd nêy zi vacê; "-Ka Zazaistan? Ka zonê ma yê zazaki xü ser?

-Ê ke şenê ma rê nê benê.
-Êk şnê ma rê nê benê.

Embazê do perskerê o wext ma do "Ingışt" sekerê? Ma do ıngışti nê cıkerê!!! Ingışt - Engeşt - Engşt.

Zon ra vatey vete réhet niyo. Êy weş zana. La o çi esto, heger héme pêserokê u nuştoxi zazay nuşanê xüd (xü dı) kamcin prensib bedê xü ver o do wuni ser kewo. heger nuştox, lingivisti ns sistem kar niyarê se, o do ser kewo. Ma, ma do zéhmetey nê ancê? Ma do bol zéhmetey bancê. Tesirê türki ser zonê Zazaki ra werzayen réhet niyo. Ze vateyê "ı" vateyê bini zi estê nina zi "ğ", "é" u "h' " yê. Zonê ma ra nêy vatenan zi ma şen vecê.

Awrupi se ser o graney dayo zon u literatürê xü yê nuştşi. Kemaseya ma Zazayan zi, kemaseya zon zanoxey o. Êk na çend seriyo ser Zazakid gürweyenê bol çiyê weşi vetê çıman ver. Na çi merdım rê zewqêda weş u zerida hérirn dano. Ebubekir Pamukçu enka êşanê xü, dışmeneya u bê bexteyda embazanê xü vira kerdo. Huweno u vano: "-Na kar u gürwe bi, ma waşt vrazê. Zonê ma yê şirina pêseroki, ktabi bvêciyê u dêri birê wendêşxort u kêynay lorke tepşê". Bra, wateno to ame ca. Êk to vernid bendi bi beşermayê.

Piya, Ayre, Raya Zazaistan, Ware, Tija Soderi, Kormeşkan, Desmale Sure, Vate u neka zi ZazaPress u sedana nuştoxê Zazay raya Zazaistan, şarê ma roşn kenê...