>>> şo sere  (home)

Aw zelala bırıqêna, ZazaPress şewq dana.

Editor/Faruk İremet

ZazaPress, ze awa zelala u bırıqêna, ze aşmiy u tijiya şewqêna. Cepheyê adıran dı vala şariyê Zazayana. Şaranê bındestan inkar nê kena, héme şekıldê zordarey ver, bı şaranê binena vala akena u qirena. ZazaPress, qandê vêyşaneya merdeni dı bı hépsana piya teber u zeredê welati dı vala akerd u mêydanan dı protesto kerd. Na protestoyan dı cayê xü gırot u Konsolosê Tırkan ê Stockholm ver tabutê siyah verda. Êy kı wuca dı hadırey bi bı ju veka qiray u vay; "Yaşasın faşizme karşı ölümsüz mücadelemiz Devrim şehitleri ölümsüzdür. Yaşasın Zazaistan. Ölüm adın kaleş olsun uêb"

Bı no pırotestoya, ma şarirê fına mısna kı, ma estê u ver sistemê zorderey veri dı ma zeydê dêsi (qela) vınderde yê. Na qirayena ma qandê şarê Zazayan bi. Rengê ma Zazatey, raya Zazaistan u serbetey a. No karê ma verdı êy kı dêsiyê, ma do bı destana u bı torzinana biyarê war. Ma dêsi anti demokratik u zordarey bı ıngıştanê xü ma do ju bı ju cayê cı ra werzanê.

ZazaPress meydanan dı ro u xü pêyniyê fêsadey u zuran dı nê nımneno. Zeriyê ma pak, vatenê ma raşt u gamê ma qandê serbestey a. Nêy ra wa kes écız nê bo u pizeyê xü siya nê kero. Ewro qandê Zazayan, çiyê do en mühim pênaskerden u pêrê wahêr vıcyayen o. Tenya bı sereyê xü ya, ma vekê vergan dı étoriyê. O kı ewro Zazayan inkar keno se, ser no esasiyet inkar keno. Eger ewro roşnayox u welat hézkerdoxê Zazayan wazenê bıpelçıknê se, sebebê no çi bêvengeya u bê paşti biyayenda ma ya. Ma do ze ZazaPress şarê xü, roşnayox u welat hézkerdoxê Zazayan, nêy zınciran ra bıreynê. Şarê ma bı kameyê xü ya şaranê binan miyan dı cayê xü bigirê.

ZazaPress, héme cüwayışê Zazayan kar u barê inan qebul keno u wahêr vıcêno. Kesi xayın nê vineno u kesi rê rotox nê vano. Héme Zazay bıra, way, dezayê pêyê. No wuni biro qebul kerdış. Vatey u vinayış kı, teberê ma dı, bı fekê maya yenê vatış ma qebul nê kenê u inkar kenê. Ma, vinayışê xü, vatenanê xü ZazaPressi dı, bı vengêno berza, bê ters qirenê u ma do bı qirê zi. Na vatenê ma rê qinê (inanê) şıma bıbo.

Her roc, bı tersana merden camêrdey niyo. Camêrdey, qandê şarê xü tenya rocê ser hewadaye, fıkrê xü bê ters qirayen dı merden, merdenê canêrdano.

>>> peydı şo (to back)

Dı zıwaney dı kültürey

Şewra

Pilanê ma vato; Jew zıwan jew merdım, dı zıwaney dı merdımiyê. Qeçê (Domanê) ma yê kı teberdê welatê xu dı gırd benê u wıjanan dı heyat ramenê, dı zıwan biyayena inan hım zıwanê marda xu rınd nêzanayenı ra u hım zi welato kı tey heyat ramenê, zıwanê ê welati rınd nêzana-yenı ra ravêreno. Dı zıwan biyayenı teniya domanê ma yê kı teberdê welatê xu dı jiyenê inan dı nê, ê kı welati miyan dı jiyenê inan dı zi esta u xu mısnena. Tabi, domanê ma yê kı teberdê welatê xu dı heyat ramenê, dı zıwan biyayena inan kışta tay qûwet u serdestan ra zaif vıstenı u vinayenda kûltûr u zıwandê cı, sınıfda dıdını dı vinayena gore zi, bı ûrf u edetandê xu ya, bı zıwandê xu ya têmıyan dı jiyankerdena cı dıha vêşiya.

Domanê ma yê kı teberdê welatê xu dı rê; Qandê kı cemeatê xu ra, kombiyayen-andê xu ra, zıwan u kûltûrdê xu ra duri heyat kenê, ramenê, zey ma fıkır biyayena inan, gırêdayena inan a bı qûwetı u nêbıyayena hatıratandê inan, xu resnayena cı ya dı zıwanan xeylê zor u zahmeta. Kışta binı ra teberdê welati dı, zehmeteyê taypê-ardenı, egitımê (mısnayena) zıwandê xu rê, bı zıwandê xu ya kıtab, malzeme u metarial vinayenı, wexto kı kes bıwazo u zeri bıkero bêters, rehatey u serbesteya qısekerdenı esta. (Kes ray kesi ver nêgêno u zor nêdano kesi)

Tabi dı zıwaney bı rehatey a resnayenêda destkewtenı niya. Qandê destvıstenda cı zahf xebıtıyayenı, gırweynayenı u qandê coy wext abırnayena may u pi u gırdandê cı, xeyret u cefa xerckerdenda cı ya ancax ravêro heyat. (Kes loxme hazır nêkeno u niyano, nêkeno kesi fek)

Peki; Na dı zıwaneya kı bı waştena ma sero vındenê çıçiya? Zanaye u Uzmanê kı, dı no merxele dı kar u bar kerdo, dı sınasnayenı u tanımê dı zıwaney seni kerdo u sero çıçi vato? Sınasnayenı u tanımdê dı zıwaney ser, zane u uzmanê kı kar kerdo zahfiyê. Ninan ra o kı en sıfte nê meseli sero kendenı kerda u gırweyayo inan ra gorey Leonard Bloomfields'i (1933), dı zıwaney "Nativelike control of two or more languages" Yanê, jew insan dıdı yan zi bol zıwanan, zekı şarê wıyayo, şarê ê

3- Dı zıwaneya kulturiyo. No zi mekteb di bi wendana dest fineyeno. No waştenzi waştenanda burjuvazi yo. No talebê burjuvazi se armancê burjuwazi yê ê seyhet kerdiş, geyrayış u vinayışi rê xızmet keno. Burjuwazi no talebe xü di wazeno ki her kes zıwanê kultura ra jew yan zi çend teney bızano. Qandê kı bol zıwan zanayış veşi kultur sınasnayış, merdimi dıha bı kultur u zanê keno.

4- Dızıwaneya binzi esto ki o zi dızıwaneya zümre yê ê eliti yo; no dızıwaney zi bi wendayena serê dergano. No zi teberê welati di zıwanê bini tım u tım çiyeno zey konferans dayeni u gırwey bini di kar ardeni ra beno.

Qandê ki qeçek miyan dê cemeêt xü di harmonik, bı balans(denge), o ki baawerêy ya cı xü bı xü esto bo, serkew-te u baxtiyar bo, gereg bi familye (aile) xü, bi merdım-anê xü, wexto ki tepya ameya-yana welatê xü di bi cemeêtê xü yê ê welati di , qandê ki da-yen u gırotena bıramno, gereg qeçek cayê ki wuja ra ameyo, koke xü, kameya xü, çiçi biya-yena xü bol weş bızano. Ger-eg qeçek zıwanê maya xü Zazaki bol weş bı zano u bı gırweyno u kulturê xü zi bol weş bısınasno u bızano.

Kışta bini ra qandê ki qeçek miyande no newe cemeêti di rawey şıro u serkew; gereg qeçek mektebê sıfteyeni di, çiyê ki waneno bol weş fehm kero, egitimê no rındi ra rawero, karêno weş, mewkiyên do weş xü dest fino, miyandê cemeêtê newe di u ê xü di tesir bıkero, bivirno û dıha rınd kero. Qandê qeçek her dı (2) cemeti dı tesir kero gerek qeçek no dı (2) zıwani û kulturi bol rınd bı zano.

Nê wextê newe yê dınya dı heme çi yeno vırnayış, tekno-loji dı gamê newey yenê eştışi, dınya her roj dıha enternasyo-nal (beynelminel) beno. Rawer şiyayena dınya yê wûnasini dı, dı (2) zıwaneya qeçekanê ma zi nê şeno ina cemetê xu rê bı kero merdımê no bı fayde bo. No dı zıwaney qandê serkew-teni kılidêno bı sêhêr (sihir) niyo. Nêy hetı gerek qeçekê ma dersê xu yê bini zi bol rınd hadıre kerê û bıramê û ziwanê ‹ngilizi zi bol rınd bımısê. Bı ûmûmi mektabandê Awrûpa dı mısnayena ‹ngilizi yê ê moderın bol rındo. Gerek qeçekê ma yê teberdê (macırey dı) welatî dı, no zıwan zi bol weş bımısê û kar bar bîyarê. Bı no şekla qeçekê ma do zi dı (2) zıwaney ra bıvıciyê ê do bıbê wêhêrê vêşi (bol) zıwaney û qeçekê ma do dınya yê meşti dı hetê şarê xu Zazayan dı xu zey dê Zazaya hiskerê û wûni hereket kerê. O cemeêt ki miy-an dı rê zeydê ferdê o cemeêti xü his kero u wuni zi hereket bıkero. Bı no şıkla mabenê nê dı kulturi di zeyde masiya as-naw kerê‹ngilizi ye ina zi ina bi kero enternasyonal ina bı-kero hem welataya Dınya.

Fına gore Tove Skutnab Kangas; qandê ki qeçek bıbo wıherê dızıwani gereg qeçek sıfte zıwanê xü weş bımıso zıwanê a bini zi bahdo bım-uso. Halbuki, gorey zıwan za-neyê ‹zlandi Leonore Arnberg eger ma wazenê qeçekê ma her dı zıwana dı qısey bıkerê, gereg ma desteg bıdê qeçkanê xü ey zı nê her dı zıwanan zi paralell berê.

Her çendi qeçekê ma mensu-bê cemeêti bini yê se zi, fına zi ê do nê cemeêtê newe dı heyatê xü bıramnê, qandê coy zi gerg qeçekê ma o zıwani dı serkewtê bê. Qandê ney zi gereg roja ki Homa qeçeki dano, a roj ra merdim destpeykerdana zıwanê may kero. Gereg merdim goşê qeçkanê xü bi tarixê, ıstanikê, pehuwateyê, kaye u fiqranayê xü yê şirinara bigiro. Gereg merdim qeçkanê xü bıbo şew-andê Zazayan, dawetandê Za-zayan. Gereg embazê qeçkanê ma yê dimili zi estbê ki qeçanê ma bışê, zıwanê xü bıgırwey-nê.Gereg merdim, qeçandê xü rê ferqê mabendê nê dı zıwan-an fehm kerdış do. Qeçkandê xü rê feydê yê dı zıwaney rınd fehmkerdış bıdo ki; êy zi bı-zanê qandê çiçi ina rê dı zıw-aney lazım o. Bı no şıkla mer-dim şeno qeçkanê xü serê be-rz kero. Wa qeçekê ma ver dê dızıwaneya xü ra gurur bıgirê.

Wexto ki qeçek serê sıfte-yêni di dest pê mektebê qeçakan kero, o do eyni wexti dest pê no zıwano newe zı bıkero u êy zıi bımuso. Qeçek tenya mektebê qeçakan dı no zıwanê newê nê museno, eynı wext dı medya yê, televizyonê, xezete yê nê newê welati ra zi museno. Bı no şıkla qeçek musayen a xü her dı zıwanan dı zi paralell rameno.No para-lell bıyayen do mekteb dı zi bıramo.
Eger mümkün o se gereg may u pi yê qeçekan qeçekane xü her ser berê welat dê xü u ina rê imkanê qısey kerdişe zıwanê xü yê mayi, hezim kerdişê kulturê xü bıdê.

Eger eksê ney bıbo se, eger qeçek zıwanê xü yê keyi rınd musayo se, zıwan u kulture ê bini ihmal kerdo se, o do dın-yay xü dı xü bı xü bahtiyar, wıherê baweri bo, o do bı çorş-mey xü yê nezdi miyandê har-moni dı bıjiyo, laberê miyandê nê cemeêtê newe dı kar u cayê xü yên do rınd nêbo. O do tım u tım marjinal dı bımano.

Eger qeçek zıwanê xü ye may rınd nê musayo, laberê zıwanê bini u kulture bini rınd musa-yo se o do o ziwan dı serkewo, belki karê do ci yo rınd bibo la-berê o do rınd nê zanıbo kam o koti ra ameyo, çiçi yo. Qandê ki kulturê xü nas nê keno u nê zano, o do xü bê kok, bê kultur bê kamey hisbikero.

No zi qeçeki yan zi ferdi şeno no, welatê newe dı teberdı ser kewtê bıkero laberê o do dinya-yê xü yê hissan dı nê rıhat bo, xü xırab hiskero.

Ma mecburiyê qeçkandê xu re mıl bıdê, paşti bıwıcyê, o çi-yo ki ina bıkero wıherê dı ziw-aney bıdê inan. Bı no şıkla qeçeki no welatê xü yê newe dı hem " neslendo vini " bıyayen ra veco hem zi xü bı xü rê hem zı gurubê xü yê etniki rê hem zi cemeêtê ki ê miyan dı jin kenê êy rê bıkero insanêno bıfaydê. Destegê ki ihtiyacê qeçkan esto gereg merdim wexte cı dı bıdo.

Bı no şıkla ked herckena qeçekê ma do u ma bı xü zeydê may u pi do bê netice nê mano. Netice kı ma wazenê ma do bı no şıkla bıresê.

ÇIME
1-Tove Skutnab Kangas, Tvåspråk-ighet
2-Lenore Arnberg, Så blir man två-språkig
3-Arja Paulin, Mer än ett modersmål

>>> peydı şo (to back)

Êşi Dırbeti

Baba Qef

Kêyna delal
ma... tı
vengê zerida mı nêaşnawut
tı, nêdi zeri da mıdı
çı adıri veşay
u
çı wolqani teqay
Adır u veşnayenda
na guniya surın
felh'ana Sukiya
u
engurê axbanki
surin
siya
şire
tamê cı ze lewanê to ya.
Hewn neyaro
dost peynira dano pıra
nêşeno biro ver
ze camêrd
nêşeno bıdo pa
güleyê kı teqa wo
lulık dı nêvındena
dırbeta
guniya
destê dostı miyan dıra
Axxx
o dem
êşi dırbeti
bena dıha vêşi
delala mı
hérsanê xü bınımnı
vılıkanê tırbdamı

Çarnayox Faruk İremet

>>> peydı şo (to back)

Zıwanê dı nê babeti estê

Koyo Berz

1- Diyalekt
2- Fek
3- Şive

1- Diyalekt (Lehçe): Zıwano kı fekandê cı dı dıha vêşi pêra abıryayeney estê, nê abıryayeneyê kı zıwani miyan dı rê diyalektê ê zıwaniyê. Diyalekti zıwanê miyan dı kışta tarix, Cografya, Herem u tay sebebandê siyasi ra, veng u vıraştenda üzelixandê qısana pêra abırênê. Vıraştenı u veng dayena nê qısan ca bı ca pêra abırêna. Diyalekt tarixê zıwani, semedandê siyaseti ra heremanê cı kışta veng, vıraştenı u rêzandê qısana tam pera abırneno.

Zıwandê ma dı zi çıhar diyalekti estê.

2- Fek: Sinorandê qısekerden-da zıwanê miyan dı, gorey sınıf u bülgeyan (Hereman) vırnayenı u vatenda cı rê fek vanê.

Heme zıwanan miyan dı kes vineno yan zi raştê cı yeno kı, sukandê cı dı, heremandê cı dı ca bı ca u pêra ferqın qısey yenê kerdenı. Wexto kı nê qısey yenê kerdenı, ê cayê ê cadê biniya pê nêtepşenê. Na nêtepıştenı u ferqê nabêni teniya telefuz kerdena fekiya. Cayê kı wırna fekê cı pê nêtepşenê u pêra abırênê, a abırnayenı u ê beşdê telafuz kerdenı rê vanê fekê ê zıwani.
Zıwandê ma dı zi xeylê pêra abırnayey u feki estê;

3- Şive (Vatenı, vatış): Zıw-ano kı berzeya kültürdê cı zey pê niya u dı no wardı pêra abırênê, a abırnayenı rê vanê şivey zıwani. Dı şivandê zıwanan dı tax-tax, herem-herem, ca bı ca zey pê nêbeno u pêra abırêno. Kültürê nê cayan zi zey pê niyo. Dı zıwanê miyan dı cayê kı kültür u edet, telafuz u qısey cı pê nêtepşenê u bı şeklêna pêra abırênê, ê şivey ê zıwaniyê.

HERUNNAMEY (CAYNAM, ZAMİR)

Herunnam rıstan miyan dı qıseyê kı ravêrenê herunda nami kes inan rê vano herunnam, yan zi caynami. Herunnami heruna nami gênê u ê nami temsil kenê.
Herunnamey dı xo miyan dı, bı şeş halana pêra abırênê.

1- Herunnamê kesan (şexsan)
2- Herunnamê nişankerdenı
3- Herunnamê perskerdenı
4- Herunnamê alaqe ronayenı (Dayenı u gırotenı)
5- Herunnameyê belli
6- Herunnameyê nebelli

1- Herunnamê kesan: Qıseyê kı ravêrenê herunda namandê bıgan u bêganınan, inan rê vanê herunnamey kesan. Herunnamey heruna namandê kesanê (şaxsanê) miyandê rıstan gênê. Herunda ê namandê inan dı ê xo danê ver.
Mesela:

Ez: Ez nan wena
Tı: Tı nan wenê
O: O nan weno
A: A nan wena
Ma: Ma nan wenê
Şıma: Şıma nan wenê
Ê: Ê nan wenê
Mı: Mı nan werd
To: To nan werd
Ey: Ey nan werd
Ay: Ay nan werd
Ma: Ma nan werd
Şıma: Şıma nan werd
İnan: İnan nan werd
Ez: Ez ameya
Tı: Tı amey
O: O ame
A: A amê
Ma: Ma amey
Şıma: Şıma amey
Ê: Ê amey
Mı: Mı va wına nêbeno
To: To va wına beno
Ey: Ey va zey şıma nêbeno
Ay: Ay va zey şıma nêbeno
Ma: Ma va bêrê ma wına nêkerê
Şıma: Şıma va bêrê ma wına bıkerê
İnan: İnan va şıma nêşenê zey inan bıkerê
Demo newe
Ez o koli şıknena
Ti yê koli şıknenê
O yo koli şıkneno
A ya koli şıknena
Ma yê koli şıknenê
Şıma ye koli şıknenê
Ê yê koli şıknenê
Demo amyaye
Ez do koli bışikna
Tı do koli bışıknê
O do koli bışıkno
A do koli bışıkno
Ma do koli bışıknê
Şıma do koli bışıknê
Ê do koli bışıknê
Ez do bira
Tı do birê
O do biro
A do biro
Ma do birê
Şıma do birê
Ê do biré
Demo ravêrde
Mı koli şıknay (ê)
To koli şıknay (ê)
Ey koli şıknay (ê)
Ay koli şıknay (ê)
Ma koli şıknay (ê)
Şıma koli şıknay (ê)
İnan koli şıknay (ê)
Ez ameya (amebiya)
Tı ameyê (ameybi)
O ameyo (amebi)
A ameya (amêbi)
Ma ameyê (ameybi)
Şıma ameyê (ameybi)
Ê ameyê (ameybi)
Ez şiya (şibiya)
Tı şi (şiyê, şibi)
O şi (şiyo, şibi)
A şi (şiya, şibi)
Ma şi (şiyê, şibi)
Şıma şi (şiyê, şibi)
Ê şi (şiyê, şibi)
Demo hera u nebelli
Qey ez do bira
Qey tı do birê
Qey o do biro
Qey a do biro
Qey ma do birê
Qey şima do birê
Qey ê do birê
Ez do rojê şira
Tı do rojê şırê
O do rojê şıro
A do rojê şıro
Ma do rojê şırê
Şıma do rojê şırê
Ê do rojé şîrê
Demo newe
Zozana şına wendexane.
Zozanı şiyê wendexane.
Demo amyaye
Zozan do şıro wendexane.
Demo ravêrde
Zozanı şiya wendexane.
Zozanı şibi wendexane.
Demo hera u nebelli
Zozan do qey şıro wendexane.
Zozan do qey biro.
Zozan do emser biro.
Demo newe
O yo koli şıkneno.
O yo şıno erdan miyan.
Ez o şına taqi.
Ez o nan wena.
Ti yê ey benê keye.
Demo amyaye
O do koli bışıkno.

>>> peydı şo (to back)

Xo bızon wa şar to bızon

M.Elişan

Eger ke xor nıb se,yew ker nıben. Ver hemeçi gerek ma mıletey xor bıb,namey mıletey xo ra nırem. Şar ma xo ra von ma Zaza´y u bı en name yen şınasnayış. Lazım maz sey Tırko, Kırdo, Érebo, Farıso, bıname´y Zaza`y ra iftıhar bık. Zaza nişon name´y şeref u nomıs ma Zaza´yonew.Enır wayer vetış wazifey her inson Zaza`wuk şexsiyet yi est. Mıletey Zaza´y tarıx ya ponk. Xayiney,bıbextey,pisey rı gırewteya. Miyon xo dı dest dona yemno,paştey yemno gına.Şıktey u qusır lez lez afu nıben.Qaydey u qural akerde yen kaykerdış. Hile,fesadey nıbena. Ayık fesadey iblısey bıkuz ca yi miyon cemétıd nêmonen. Ercon u ponc pere ben. Yen kay.Cay xo dı Zaza´y carmıd. Tebera ona ni.Yew vatey verino est:”Von kera cay xo ra lekay se, sıvık bena, kera cay xo dı gırona”. En zı ombaz ma yik macirey dey, raştey yina. Teyino tı çend vac xo kerd sıvık.

Hem xo inkarken,hem zı fek xo erzen hemeçi. Bê şansızey-akyak yin ha miyodey wazen, şar rı mal ki. Goya ”mıletey Zaza´y xo ra nıvona ma Zaza´y”vona ma çinay? Raştey xo ra dur kewtışey u bı nêzonayey, çım gırêwtışey, idoloji u ê din insono ken en hal? Bısılmonatey nıbena kimlik milli, Komonistey, Faşistey usey in çiyo nıben kımlik milli. Yew bısılmone benuk Kırdıb, benuk, Tırkıb u benuk Zazab. Her inso yew mıletey yi esta. Lê pırey inson bısılmoney niy. Semed idoloji zı en qaydew. Herkes wa xo bıarqelyew.Eyr durum mıletey Zaza´y durum vızêri niw.Eyr durum ma hin tehluked niw.Çik kı heta ınka roşeÍnberon mar zelal nıb, eyr hin zelal. Zaf het ra méhlumat bı teferuat ome nuştış. Ma eyr hin nêtersen. Mesulatey ma eyrin ê vızêr ra heyna zıdera. Ver şar xod sorımlılı€ey xo heme hetra lazım ma biyar ca. Tercubey ma eyr zafew imkon u teftal (malzeme) ma zı estu. Mılet ardış pêser u komey (Kimlik) ma ser xebat vıraştış kar mawu verinu (sıfteyinu). Mıletey ma kar akerde u éşkera ra héskena. Çik kı ma on yew ca zon u kultur maw. Xebat ser komey mıletey ma, ê zon u kultur ma. Semed pêrey mıleto nuştış çarey xo bewlikerdış, yew heq, semed mıletey Zaza´y zı heq. Çik sey serbestey niw. U cay serbestey nıgên.

Semed serbestey Zaza´y lazım kom desta çına yena ay çi bık. Bıkeda ponk u arek çari çikewuk nêvırazyewçinkew.

>>> peydı şo (to back)

Hera u ju biyayenda Awrupa
senin ame merhéleyê ewro?

Çarnayox: Faruk İremet

1950
9 gülan
Wezirê ê teberi Fıransa Robert Schuman qıseyê xü dı wuni vano (na qıseyê xü zi Jean Monnet ra gino); "Gerek siyê siyayê (komır) Fıransa u asın, polayê Almanya ju institüsyon dı biyarê pêser u no zenginey qandê welatê Awrupa akerde bo.
1951
18 Nısan
Na waştena cori EKSG (ju biyayenda siyê siya u asıni) ya beno raşt u bı hetê 6 welatiya Paris dı yeno qebul kerdış.
1952
27 gülan
Waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa, Paris yeno qebul kerdış.
1954
30 tabax
Fransa waştena ju biyayenda pawutışê Awrupa red keno u qerarê xü peydı gino.
20-23 payızê verên (october)
Dıma konferansê Londra, waştenda paketê Bırüksel hera biyayenda rocawanê (batı) Awrupa, Paris dı imza bi (VEU).
1955
1-2 hézirani
Wezirê teberi ê ézayê şeş welatê Awrupa Messina dı yenê pêser u qererê newe ginê. Bı no qererê newe Awrupa bı hetê ekonomik zi sınoranê xü hera kerê
1957
25 awdari
Pê ameyaenda EEG (Piyabestenda Ekonomiyê Awrupa) u EURATOM (Piyabestenda Enerjiyê Atom ê Awrupa) Roma dı ame qebul kerdış.
1958
1 çıle
Êy qanuni u piyabestenê Roma kewno dewre. Komisyonê EEG u EURATOM Brükseli dı ca benê.
1960
4 çıle
Pê ameyenda Stockholm qerarê EFTA (Jubiyayenda Serbeteya Ticaretê Awrupa) bı insiyatifê İngiltere yeno qebul kerdiş.
1962
30 temuz
Qerarê piyabestenda ziréti yeno qebul kerdış.
1963
14 çıle
Reisê cumhurê Fıransa General de Gaulle xezeteciyan rê vano; -Ma nê wazenê UK (İngiltere) bı kewo miyanê Ju bÏyayenda Awrupa u ma heqê xü yê -Veto anê kar.
1963
29 temuz
JBA (EU) 18 welatê Afriqa ya pêyenêu Yaoundé bın protokolı imzayê xü erzenê.
1965
Nisan
Pê ameyenda pê miyandı hélıyayenı (fusion) qandê piya-bestenda ju Meclis u ju Parlamento yeno qebul kerdış. Na qanun 1 temuz 1967 dı kewno dewre.
1966
29 çıle
Warêy ameyenda Lüksemburg, Fıransa meclis dı newede ra cayê xü gino. Bı şertêna, gerek Fıransa her wext germey bımısno Ju Biyayenda Awrupa.
1968
1 temuz
1,5 ser verê werzeynayenda qererê sınoran, sınori ézayê welatê Ju Biyayenda Awrupa werzêna. Heqê zsınoran beno şirikey.
1969
1-2 kanun
Haag dı ézayê JBA yenê pêser. Na cüwayışi dı Serdemê Cumhuri u Serdemê Hükmeti ca ginê u qereê kı heta na ser ameyo gıroten qebul kenê u nêy qanuni kewnê dewre.
1970
22 nisan
Lüksemburg dı qererê xü finanse kerdenı dayêno u Parlamen-toya Awrupa bı qanunana otoriteyê ci vêşi kenê.
30 héziran
Lüksemburg dı welatanê JBA yenê pêser u qerar danê kamcin welat bıbo ézayê JBA. Êy kı waştê bıbê ézayê JBA nêyê; Danimarka, İrland, Norweç u İngıltere.
1972
22 çıle
Brükseli dı qererê qebul kerdenda Danimarka, İrland, Norweç u İngiltere yeno dayış.

o do bıramo..

>>> peydı şo (to back)

Awnayış u vinayış

Mewlüdê Diyarbakıri

Her cara her çi, her wext nê aseno. Her kesok awna nê vineno, qey vinayışê imkani mısaiti bê merdım şıkeno bıvinê. İmkanê pêroyi çıni xeyret, du'a, ézım, xebata mili u manewi, itifak, itihat, wéhted (piya) ra vırazênê. Bê imkanıkı pêro bı aqubetê, ixtilaf, fêsadi, çımê pisi (pis awnayış), pis vatış, pis tefekür biyayış, zeripisı, émel pisı, bê heviti, bê umudi, bê xeyreti, bê ézım, bê céht, bê téut ibadetı Homa ira; vırazenê.

Türkiye ékser (bızéfi) nêyari dewlet biyayenda Zazayana. Êma gavag şoreşgeranê ma Zazayan dımra bê xeberi dımiyandê ébru mileta ma dı héreket kerdo dı karşıdê nêyardê wéhşi (Tırk) dı imkanek do bê hıdudo, bê peynida nê yariyo, gencan (énwananê) ê mayik, herı ehli xıyreti bi, labelê lej ra duri bi ini mileta xü ra kerdi serdı, u mileta ma eşti vırarda nê yardê wéhşini bê wujdani, pêrdo bin ra naleno roşnayoxê mileto Zaza cüwok kerdo xü verdano ez nê bawerak nımune ezi çidê cayek dıdınyayê bini dı bıbı.

Qasok roşnayoxê Kürdan bê xêyreto, qasok roşnayoxê ê Kürdan tariyo, qasok roşnayoxê ê Kürdan zeri siyawo, qasok roşnayoxê ê Kürdan qıc tefekür beno, qıc ray ra şıno, qıc xeberi dano, qıc lıngan (gaman) erzeno, qıc hivi keno, qıc iman ano, qıc tarix zano u qıc qıc qıc. Welhasıl ê roşnayoxê Kürdan her çi iy cıni qıco. Héme çi zano.

Ésıl meselak ez wazena bini ser enawa: hébek sazmanekdo dı karşi dı Zazayan dı mücadele kenê estê nameyê cı Tırk u Kırdo. Ez raduna cırê her wext goşdarey kenoa Eno sazman taraftaranê xü déweti fıkırdo tewhidi keno, milet ra vanok; Zazay çınêbi, tüçık nê beno feqat ema qırıka xü bı destê xü qelışnenê. Verek nêyar ine sere bıbırnı eb desdê xü, xü sere bırnenê. Çımka xü bı destê xü şıknenê haldê xü ra razi benê, mılê xü bı destê xü qet kenê, la vanê çırê destê ma derg niyo. Merdımok, bı destê xü mılê xü cıra kerd, qey nê zanok kesi mılê xü kerdo kılmı mılê xü nê reseno her ca. Xü ver dayını fenê mılê dı dergiyo. Eyro ma rê genci Zazay, roşnayoxê cı bê xeyretê. Lazımok ma bışkin nê yari mütecuwazi xü sera teber keni. Hakimyetê xü mili u manewi têmin u inşa bıkerê.

Rocekêkı mın dı radunda Ameriqa dı şan tari dı goşdarey kerd, êni ardi müxalifê Zazayan nêza konca şêhrandı dınya ra rıza bi serdı mesrefdê pili resnay pê ina ra wazenok derheqdê gürweyê Zazayandı karşidı ê xeberi bıdê labelê o kı vıcya kürsi yani xeberi bıdê la wulı mı di va; Bı nameyê homayê gırdiya u dest bı xeberdayış kerd ena ray bahdo coy egdê radunı dı xeberi day va; Eno çı dano rama şanık mileta Zazay dı xuriti da qelp fıtretıê xü dı miletek da dindara ha hédisi şerifi Hz.Peyxemberi wendı." Eger dı ridı érdan ra din pêroyê cı medranê beri dı estarandı héps bıkerê go zazay sılımkê (merdifan) pêyda bıkerênê éynê xü bırısnê dinê go din biyarê rıdê érdan." Bênatera, ez goştareya radunda ê Kırdan u ê Tırkanê münafıqan kena tede mileta Zazay déwetê rayda xüya leymıni kenê. Ema roşnayoxê kı ma déwetê Zazayini bıkero zaf kemiyo. Tü béhır (dengız) çiniyok bınê cı çınibê. labelê, merdımo bı aqıl u béhran xü rê teriyok bıbino. Merdımok dı her hal u şartı dı dı her wexti dı nobetdari menfeédı mileda xü bı gübı, inayetdı Homa téala iy müfak u muzafer bıbı. Vazifewok mildeê ma ser enowo: Mileta xü ra hékerdış u dı oxır dı cayê dı bışkın can u mal héta axreta xü kı bıdın. Mileta mı, ax, ax, ax, şar berxê xü keno beran, ma ê şari kenê beran. Şar ma sero goşt u estandê ma sero bı meqesandê destandê xü mıseno doxtorey u hémaley ma yinra bê xebero bê héyeyo.

>>> peydı şo (to back)

Vatış

Mewlüdê Diyarbekıri

Geliyek de çar cınêki u mêrdekek bi
dı kêynay ju dadwo ju pirek bi
geliyek de panc pêyey bi xeberi day
dı zonê mıno şirina geliyek de
ju geliyek do weşıkde
qeflek cınêkan u merdekek
ray ra şiyo bı zonê mı xeberi dayê
veng u vatış vengê cınêkda şairê
u vengê merdekekdey
dınyay dê xü teslimê şêytani nê kerdo
u pak mendo u weşık mendo
geliyek de günakarekdog
xü ra şerm keno geliyekdog
tede varıtı varena, darı u cınêk u mêrdeki
tede bı Zazaki xeberi nuri asmani
hışinayiya déhlano wesari
aw berıqnayiya çeman varıtag bı réhımı varena
wiçewiça teyreko tırodano u serê sıbay zerxi roci
enê pêroyık qastê Zazakida mı weşıkê geliyekde
geliyekdo bı nuri asmeni dı
kêynekek bı Zazaki xeberi dayê.

5-3-1999/Êne

>>> peydı şo (to back)

Ez pawena

Faruk İremet

Mirê ma ser
bı adırê mana
kay mekerê
dest u riyê xü
bı awa mana
meşwê
çımê xü érdê ma ra wedarê
veşnena
fetısnena
u érdê ma yê şirini
şıma rê kena
mezelê do bê tırbe.
A adır
adırê şehidano
A aw
ê mısk u émbariya
A érd
tırbda şehidanê
25 u 38 ê Zazayan o
fek merzê
çım meveradê
çımê şıma vecena
qatê homayan ra
héta céhnım
érdê Zazaistani
tenya bı sereyê xü ya
ez pawena...

>>> peydı şo (to back)

No kamcin dewro

Wedatê Bedırxani

Teyrê wesari bê veng mendi
Koyandê Zazaistan'i sero
Bêriwan nêşna bêri tıyad

Yâ Rebbi!
No kancin dewro?
Gülistandi perri nêabyay
Merdımi bê nan u aw mendi
Qirina keçan vıjyê azmên

Yâ Rebbi!
No kancin dewro?
No fınji gonyama rıjyêna
tıfıngandê goni werdanra
no çı zılmo vareno ma ser

Yâ Rebbi!
No kancin dewro?
Qabırxeyma biyê pê nıfsi
Destandê zaliman dı anci
No çı zılmo vareno ma ser

Yâ Rebbi!
No kamcin dewro?
Cihani no zılm nêdiyo
Bındestey çıçya ma vinenê
*Ellahnêtew pêro hewnda

Yâ Rebbi!
No kamcin dewro.
*Ellahnêtew: Şar, Millet

>>> peydı şo (to back)

Qısey Zazaki

Usxan Cemal

Her tair (their) ve zonê xo waneno.
Her their halenê xo ve xo vırazeno.
Her tenge ra dıme hirayiyê esta.
Her was koka xo sero roeno.
Her wela adırde gevız nêdano.
Hêrdisa to biya sıpê, serm nêkena.
Herdise bızera ki esta.
Herdise ra gore sane beno.
Hêrê bê perire bar beno zaf.
Herê borono.
Heremus wele kıneno, keno xo sera.
Herirê mom şiya vato: " ya koli, ya ki awa qediya (areyê, Ayre qediya).
Her bê kirawo.
Heri vato: "azna zon", şiyo çêmi ver, vato: "mı xo vira kerd"
Her haut azna zonê, şiyo fekê çêmi pero xo vira kerdê.
Her kes moa (Maya) mı perskeno (perseno), piyê mı kês pers nêkeno (nêperseno).
Her bê kira wo her kes niseno ro cı.
Hero ke qever beno, verg ra nêterseno.
Hêrsra ke ustara, zerar ra nisena ro.
Hes gemera herdiyo, xevera geme çine biya.
Hes ke bi kokım çıyê xo de kaykeno.
Heştirê çımu jê la u laşer şi.
Hewnê isonê vêsani nino.
Hewnê xo, hewnê awreşiyo (hargoşiyo).
Hewnê xo zur qesey meke, dıdanê pexamberi dezenê.
Heyvano ke peyê xo khul bi, qılancıke kotra yena zoneno.
Hirrayisê osteri, phoştiya gayê nêrira wo.
Hirê xo ame şi.
Hona boa sıt fekra yena.
Hona oster (astor) nêgureto, nalu ceno (geno)
Honde ke ma va, tuk ame zonê maro.
Honde kutiki qımetê xo çino.
Honde xode pil mebe (meve).
Hot mıluzu gureto zu herera, besenêkerdo barkerê vato: "Ax bêkêşiye ax".
Hurdine piya sare naro (sere) zu (yew) balisna.
Huska husk qemetiyo pıra.
Hı vato pırnıkera pero.

>>> peydı şo (to back)

Ma werdê her sarrime

H.Cansa

Werd, ye ma bi
Ma nê, ara de di
Neki, perojiye de
Neki, sami de
Nêki ju sope de
Walat ye ma wo
Nê gerila, ye ma wa
Ne parti, ye mayê
Neki serdar, ye mawo
Nêki pilê xu, ye mawo
Hard ye mao
Nê zunê ma, tey veyn beno
Nê name ma sero esto
Nêki qese ma perey keno
Zun ye sarrio,qal ye sarrio
Welat ye mao tawaê tey nemendo
Sarr ye mao sarrê de çiye nemendo
Esker esto, ye ma niyo
Gerila esta, ye ma niya
Çepçi - mepçi estê, ye ma niyê
Tey ju sarr esto name xo Zazao
Xora yan Tırk vano yanki Kurr vano
Fekt dê Tırkiyo
Tey Zazaki nemendo
Eke vana Zazaki,vano; puan sono
Taê Zazay estê
Vanê; ma Zazaki xelesnenime ra
Çênekê ke hin vanê, ciamordanê sari de sonê
Ciamordê ke hin vanê, cêniyanê sarrê bini de sonê
Çêneki, benê je dinê, ciamordi ki benê je dinê
Cêniye ma sonê mêrde
Ciamorde maki sonê mêrde
Ciamordê sarri ciamordo
Cêniye sarri cüanike
Cêniye ma hermetê
Cüamerde ma ki hermetê
U gılı ra vozeno yeno serba Zazaki
Na gılı ra vozeno serba Zazaki
Zerrê çê xode domani bê Zazaki
Ne, bıra cênyka my Almana
Ne, bıra cênyka mı Tırka
Ne, bıra cênyka mı Kırdasa
Cênıke Almnaki musnena domanê Zazay
Cênıke Tırki musnena domanê Zazay
Cênıke Kırdaski musnena domanê Zazay
Cênıka Zazaê kam de boki Zunê i sarriyo
Cênıke Zazay,Zaza de bo ki Tırkiyo, Almankiyo
Nata niadana lığa
Bota niadana çamura
Ser de niadana lynciya
Byn de niadana qefçiliya
Cansa sevazo ki posmaniya
Tersa mıke na zun vindi bo
Na sarr bın ra wedario
Hard ye sarrê bini bo
Adyrê pi u kalku werte ra wedario
Cansa ki na derdi ra bımıro

>>> peydı şo (to back)

Mergê Pirıkekı

Roşan Hayıg

Rozê zu pirkekı kena xo rê adır wekero u nan bıpewzo. Wexto kı na kena qırş u qal arêkero u bero adırê xo acıfino, destê nay güneno rêxı u ritıkı miyan ro u beno rêxa.
Na qandê pakkerdenı destê xo sawena estunra kı destê xo pa pak kero. Tı nêvanê qelaşdê estunı miyan dı demaşkül beno u no demaşkül dano nay destı. bahdê pededayenda demaşküli nay rê bol beno serd u na lerzena.

Na dana pırro şına kewna cay miyan kı xo germ kero, nofın cay miyan dı goçinı şına nayra. Wexto kı goçinı şına nayra na kena of ofı, wax-waxı u cay miyan ra fınêra tıllo bena xoser. Wexto kı tıllo bena nofın serey cı koyeno ıstraxana (tavan). Istraxana zi zew sersoqı darda beno u no sersoqı cordı delxıyeno (koparak) u yeno na pirkekı serero, ew na pirkekı dıha ne kena u ne zi wena herunıdı mırena u şına heqeyda xoser. Wıni aseno kı a rojı nay u sola a pirkekı no dınyara bena pırrı, qandê coy xo nêşena mergi ver bıreyno u mırına.
Mêşı u Dışıwaney

Dışıwaney benê, rozê nê wırna çarwanê xo gênê u benê gema bıçıraynê. Resenê cadê çıraynayi tepeya nê çarwanê xo verdanê çere u yenê zu darı bındı roşenê u dest bı müşewre u qısekerdenı kenê. Dı o nabên dı zu mêşı yena nê şıwanan ra jewi çareya anışena. O şıwaneyo bin zi vano:
-Xo melunı mêşı to çareya anışta, ez ay bıkışa.
No xo hadre keno kı a mêşano u ay bıkışo, a mêşı perena u yena ey çareya anışena. Nofın o şıwaneyo bin vano:
-Xo melunı a mêşı çaredê mıra perrê amê to çareya anıştı, u no fışenga xo rameno tıfıngda xo fek u çaredê ê enbazdê xo ya nano mêşa. Wexto kı no tetixi anceno u nano çaredê enbazdê xo ya mêş u ê enbazdê ciya piya dindeyênê erd. No şıno ser u wınêno kı enbazê cı erdo biyo ze cılı u merdo. No nê enbazdê xo sera werzeno, dest erzeno zımbêlandê xo, zınbêlanê xo tadano u vano:
-Çiyê nêbeno zew ma ra merd zewzi mêşan ra, ma zey pê amey u pata vızyay.

>>> peydı şo (to back)

Edebiyat

Faruk İremet

Gerek her merdım hemver xü, hemver, piranê xü vazife yê xü biyaro ca. Vazife, vazife yê vındernayışê vıni biyayenda zıwanê ma Zazaki yo. gerek her merdımê do zaneye, nuştox, wendey xü u kokê xü nas bı kero. Nas kerdena xü, nas kerdena welatê xü kêberê şarê binan rê xü qebul kerdayışa beno.
Her merdım bı şexsiyetê xü ya yeno nas kerdenı. Senin kı her, milet, nuştox, artis bı çi yê xü yê taybeti ya yenê nas kerdenı. Ê kı ninan rê beno kılidê komünikasyon zi fına zıwano. Yani zıwan, kılidê komünikasyonê nus u ê qıseyê mabêndê şaran u insanano. Zıwan şexsiyetê welatiyo. Kokê welat, kokê name yê welat her wext xü zıwan ra gino. Swêdi-Swêd, Yunani-Yunanistan, Fransızi-Fransa, Romani-Romanya, Rusi-Rusiya u.a.b…

Çı wext merdım bı zıwanê xü ya nê nuşno, zıwano xü nıyaro kar, cayê dı êy merdımı kewnê tengaseya vınayış u nê şenê rayê newe akerê qandê zıwanê xü u nê şenê bıbê rayverê şarê xü. Zıwan, vek u dıyalekt zengın bıyayena şar bıyeyena.

Bı zıwanê zazakı heta nıka çiyê mühim niyameyo nuşnayenı. Çiyê kı heta nıka ameyo nuşnayenı zi zaf neweyê. No newe biyayenı zi, zıwanê ma yê nuştı zehmetey veceno ser rayê ma. Heta nıka o çi kı ameyê nuşnayenı, ina zi tenya ser çiyê politik u ıstanıkan mendo. Gere ma nêy çiy bıvırnê. Enerji u gıraneya xü bıdê ser çiyê bini zi. Co kı çendı ma ser zıwan, tarix, tradisyon u ser çiyê açarnayış bı gürweyê ma yê zıwanê xü yê may u piyan bıkerê dewlemend. Herı çiyê mühım zi noyo kı, zıwanê ma yê zazaki dı diyalekt u veki estê. Nuşnayenı dı, qıse kerdenı dı qandê coyo kı ma zehmetey ancenê . Gere ma qederê zıwanê xü yê bın dest mendaye bı vırnê u êy rê gunıyo teze bı dê. Eger ma nêy nê vırazê se,qeçekê ma , ma ra hêsap perskerê. Ma, kar u xebatê ma zi wunı tecrit bıkerê kı ma do nê şerê bı werzê saqandê xü ser.

Tıya dı ez wazena çiyê veca çıman ver. Gere ma enerjı u gonıyê xü bıdê ser zıwan u ma xü lete nê kerê. Vek u dıyalektê zazkı bıyarê pêhet u bı ına ra ma zıwanê xü yê nuşı vırazê. No kar zi, karê merdımê cıdı u ê zaneyo. Eger ma wazenê se, zıwanê xü yê newedera vırazê gere ma akademı, enstütıyên xü vırazê. u bı newedera ma êy rê gonı yo taze bı dê. Bı zur u nêzanêya qe çiyê nekewno ser. Zane bıyayen zi, kokê xü, zıwan xü u kültürê xü naskerdena u gırwe kerdena beno. Gere her merdım gırwe u enerjiyê xü dı cıdı bo.

Vırazyayena u bıyayena dınya ra heta nıka heme çi ameyo vırnayış. ‹nsanş, sı, aw, dar u çar wextê serı ameyo vırnayışı u zaney tarıxê nêy rê vanê mutasyon. Zıwan zi no vırnayış ra heqê xü gıroto u ameyo vırnayış. No vırnayış hem hetê negatıva u hem zi hetê posıtıva yo. O çi kı negatıv tarıx dı xü mısnayo noyo kı şar zıwanê xü vıra kerdo u zıwanı bını mısayo. Na vervatenê xü dı bı zerıweşeya şenê nêy vacê kı; zıwanê ma dı zi çiyê newe vıcênê. Ma şarê xü rê u wendenanê Zazakı rê héme çiyê neşırê Zazaki bımbarek kenê.

Ez nêy çiy serwerzayena zaf gırd vinena. Qandê kı, heta nıka zıwanê ma ameyo pelçiknayenı u nıka nıka ma gamê xü yê gırdi erzenê u xü nezdıyê pê anê. Ez a vana; Qandê jew bıyayena zıwanê ma zazaki dest pêdê pê, mıl bıdê mıl...Piya ma bê wahêr niyê. Zazayê kı welatanê Awrupa dı cüwênê, gerek zıwananê ina weş bımısê u literatürê Awrupiyan ra kıtabi bı açarnê (kıtabanê qeçekan, sıiri, ıstanıki, romani uêb). Zazaki. No çi, zaf mühimo. Literatür (edebiyat) engineya xü zıwan ra gino. fiıma do ilah vacê; -Qandê çiçi literatürê welatanê binan zıwanê ma rê biro açarnayenı? No karê ma, qandê çıçiyo? Mebet, tenya açarnayenı literatür niya. Mebet, ma çendı literatürê dınyay bıaçarnê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê o do bıbo zeydê nımuneya. Bı no gürweyenê ma ya ma do yaremetey bı da zıwanê ma yê xasek Zazaki. Çı çax zıwani dı, lıteratür u nuşteyê kültürê ê miletê binan birê açarnayenı u çı çax şarê ma nêy çi naskenê u destkenê wendenê nêy çiy, o çax dınya ra u welatanê binara zi çiyê newe hésênê. Nêy çi zi çiyêno zaf mühimo. Çı çax merdım literatürê welatanê bini nas nêkero u rayê literatürê nas nêkero nêşeno bı zıwanê no zéifa bıbo parçeyê literatürê dınyay...

Zıwanê ma yê literatüri dı, taybeti zıwanê ma zazaki/dımlıki dı literatür u wenden, nuşnayenı zaf zeifo. Merdım şeno waco çinyo zi. Wuni yo gere ma zi cayê ra dest bı nuş u wendenı bıkerê. No açarnayen beno, no nuşê roman, ıstanıki, şıir beno, no meqale, no destnüş beno qe mühim niyo. Çiyê mühim esto kı a zi naya kı, êy insani kı şenê bı wanê u bınuşnê gere cayêra dest bı xızmetê xü yê erciyayey bı kerê. Bı wanê, bı nuşnê ü no zi vazifa ma yo, qolıncanê ma serdı barê ma yo u no zi bar kerdena tarix o u tarix ma ra hésab pers keno.

Zıwan bı cı ya wendeno, nuşnayeno u qısey kerdeno. Zıwan héme çi ra mühim milet biyayeno. Hinsani, mileti yenê/peyda benê ü tarix ra zi wuni vıni benê, mırenê u kes ina nas nêkeno, nêzano kı ina tarix dı estbiyê. Tabi miletanı kı paş xü dı çiyê nuştey veradayo, tarix ra wuni rew vıni nêbiyê ü nêbenê zi. Ma nêy rê şenê no nımune bıdê; destanê Gılgamış (Gırdgamêş), tarixê Firaunê Mısıri, tarixê Maya-Azteki, Babili, Asuri, Sümeri qandê kı ameyê nuşnayanı coy kı nêmerdi u heta wextê ma resa yo. Yani nay miletan ser si, ser çermı, ser tehxt ü desan bı zıwanê xü yê nuşi, çi nuşnayê u nay çi, vıni nêbiy, şewqa aşmi ra vıcyay verniya şewqa rojı. Tarix dı arkolog vıcyayê bı serana ser nêy çiy kar kerdê ü bı nêya tarixê ay miletan dayê naskerdenı. Qandê coyo kı ma zi gıraneya xü bıdê/veradê ser nuş, wendış ü qeçekanê xü bı zıwanê xü ya bı élımnê u gere no ma dı bı bo tradisyonı (édet).

Zıwanê ma beno kı zéifo, bê taqeto ma vına zi qeçikanê xü rê zıwanê ma yê bıtaqet u ê zéif bı élımnê. Qeçeki wextê verni dı şenê çewtanê ma bıvinê ü ay vatenê ma yê çewti, zéifi bı vatenı raşta bıvırnê. No meqale dı tayın vatey ze Awrupi yo. Zeydê "tradisyon". Zıwanê ma, zıwanê Hindi-Awrupi yo. O wext ma şenê vatey, qısey ina ra deyın bıkerê u gerek çinyo kı ma newera vatey u qısey vırazê. Gere zıwanê ma welat ra, zıwanê insanê ma ra dur nê kewo zanayey, bı kelime vıraşteyana nê beno. Zaneyey, zuri u bı xırxızeya zi nêbeno. Gere merdım hem qandê xü, hem zi xebatê ay nuştoxii bini rê dürüst bo. Qandê kı, kes marê "şıma mecburiyê bı zimanê xü ya bınuşnê. şıma mecburiyi bıbê nuştox." Nê vato. Kes mara alimey yan zi nuştoxey nê wazeno u nê waşto. Tercih ma bı xü kerdo. Wext, wextê zıwanê ma yê xasek Zazaki rê wayêr vıcyayeno.

>>> peydı şo (to back)

Roze yena ke

H.Cansa

Roce yena ke têdest de
Roce bena ke têdust de
Roce ververê jubini de
Tu mıde, ez ki tode
Tu mıde hast, ez tode hast
Jubin de niadanime
Ca cade ki resinime pê
Pia wenime,sımenime, pia kaykenime
Xojibe mıno tu, xojibe mao sıma
Tırk Tırkeni xora mevêro,
gırananê maki raverdo
Sarrê Zazay ki Zazayêna xode bımano
Dısmenêni ra kesi karê nekerda

>>> peydı şo (to back)

PİRO SEYİD RIZA

İbrahim Doğan

Ewro mı heune xode Piro SEYİD RIZA di
Çelkaniyede diyare koye Munzurira
Tıfangede filinta destero cayede berzra
Qira va KAHRBE ZUREKERİYO BEBEXTA
Ebe heybet gırmıkaxo kerde berz
Ez terso mı va belki bi hardlerz
Qesekerdena piremıra canemı guret lerz
Mı qaytkerd ebe hazara gırmik biye berz
Herdişa Piremı biya ze tamara dara
Goşna piremi ser butune ziyaro diyara
Veng bıryıya teyro turüra çuçuka çolira
Qirina SEYID RIZA'y şiye hardo azmenra
Ebe hazra isan ze meşe zıma
Sere koye munzuri Xeyma siyaye gıreda
Vane ağwa DERE LAÇİ goniya şeyidane mana
Zalım eskere romiye mewrani veto FERMAN, ema
SEYID RIZA'y vengda va ALİŞER'o biraa
Dakılamı Waya mı ZERİFA
Ne hardisera goniyama rışıya
Şıma kotiye Wayire ziyaro diyara
İsana jü fekra va ya XIZIR
Tı roja tengede bıbe hazıro nazır
Mara çı wazeno eskere romoyo Xinzır
Velate mao çe mao koye MUNZUR
Azmenra nüree vejiye va gele cana

>>> peydı şo (to back)

Çımemı korbi yene

Íbrahim Doğan

Çımemı korbiyene mıtınediyene
Sera 18 de ez welate xo debiyene
ez koyane VARTO, de bımerdene
Tı mı vera neşona to se xovera bıkerine
Koye Bingoli ze çe XIZIR'e khalbi
Mı tora heskerde zere mi ze vergo harbi
Tı mıvera neşona to se xovera bıkerine
Roje muska roje gadıza mekane mıbi
Ez bışiyene koti qale heskerdena tobi
Tı le mıde nebiya jü resme to mıde mendibi
Tı mıvera neşona to se xo vera bıkeri
Welat çığa rındekbi ebe hevaltiya to
Na şeribiyede to ez surgun kerdo kişto
Mı va ax tıkotiya varto varto
Tımı vera nesona to sexo vera biker
Mı dünyade
jü mırad waşt
heskerdena mıre heskerdene
Mı GULSOSUN yarera
heskerdene hitan merdene
Ez yara xora vısıyo
herçi biyo zehir hitan werdene
Tı mı vera neşona to se xo vera bıkeri

Tarixê nuşnaye ra-5

Dato Zeryan

Değerli arkadaş Faruk İremet'e,

Bildiğin gibi benim redaktörlüğünü yaptığım iki ciltlik Kürt Edebiyat Antolojisi, 1995'in sonbaharında Türkiye'de, Tüm Zamanlar Yayınevi tarafından yayınlandı. Yüzyılımızı kapsayan sözkonusu Antoloji'yi ancak 1980'lerin ortalarına kadar getirebildik. Ve kitap öyle yayınlandı. Ancak 1980'lerin ortalarından sonra da zevkle okuduğumuz Kürt yazar ve şairleri çıktı ve yapıtlarıyla kitaplığımızı zenginleştirdi.

Modern Kürt edebiyatına ilişkin bir antolojinin bu arkadaşlarımızı kapsamaması önemli bir eksiklik olacaktır. Ve sözkonusu arkadaşlara da haksızlık olacaktır. Bu nedenle Antoloji'nin üçüncü cildini hazırlamaya karar verdik. Geçen defa yirmiye yakın arkadaş bana yardımcı olmuştu. Bu kez ise iki genç yazar arkadaşımız, benimle birlikte Antoloji'nin üçüncü cildine redaktörlük yapacak: Lokman Polat ve Gabar Çiyan.

Kürtçe yayınlanacak Antoloji yine iki bölümden oluşacak. İlkin yazarla kısa bir söyleşi, ardından da yazardan bir edebi parça. Antolojiyi yılbaşına kadar çıkarmayı düşünüyoruz.

Sende Antoloji de yer alması gereken arkadaşlarımızdan birisin. Eğer katılabilir ve bu konuda bize yardımcı olabilirsen, çık memnuz olacağız. Senden ricamız; bu mektupla gönderdiğimiz sorularımıza, en kısa zamanda, üç sayfayı geçmeyecek şekilde cevap vermek ve cevaplarla birlikte, yayınlanmasını arzuladığın bir edebi parça (öykü, şiir, piyes, roman parçası...) göndermek.
Eğer cevapları ve edebi parçayı kısa zamanda, aşağıdaki adrese, gönderebilirsen çok memnuz olacağız.

Sıcak selamlarımızla, başarılar dileriz.

Sorular;
-Biraz kendinizden, yaşamınızdan söz edebilir misiniz?
-Ne zaman ve nasıl yazmaya başladınız? Bugüne kadar yayınlanan yapıtlarınız nelerdir?
-Bugünkü Kürt dili ve edebiyatının durumunu nasıl görüyorsunuz?
Gelecekle ilgili ne tür tasarılarınız var?

Mehmed Uzun
M.Kül.förlaget,
Tensta Allé 43, 2tr, 16364 Spånga/Sweden



Cüwab

Faruk İremet ra

Box 4014
128 04 Stockholm



Lokman Polat
Modern Kultur Förlaget
Tensta Allé 43/2 Tr.
163 64 Spånga



Enbazê erciyayey!!

Qandê kı şıma waşto antoloji yê Kırdasan dı mı rê ca bı dê, zeritenıkey a heri gırd mısnayo, na waştena şıma rê tenya zeriweşey a xü mısnena, vana; "-Berxüdar bê u na qerer a mı weş bıvinê".
Ez bı xü, xü, lete yê edebiyatê Zazaki vinena, qandê co zi ser pê anayen a nuştoxê Kırdasan jew antoloji dı u antoloji yê do wunasini dı nê şena ca yê xü bigira. Qandê mı, edebiyatê Zazaki yê bê wêhêri rê, wêhêr vıcyayenı vernida héme çi yeno u no zi wazife yê mın o.
Gürwe yê şıma dı hewley wazena, berxüdarey a xü resnena.

Değerli dostlar!!

Bana Kürt antolojisinde yer vermeyi düşünmeniz büyük bir incelik olup takdire değer bir davranıştır. Teklifinize sadece teşekkür etmekle yetineceğimden, beni lütfen mazur görünüz.
Ben kendimi Zaza edebiyatının bir parçası olarak görmekteyim, bundan dolayı Kürt yazarlarını içeren bir antolijide yer almayı Zaza edebiyatına karşı sorumluluğumun bir gereği olarak uygun görmüyorum.

Çalışmalarınızda başarılar diler, teşekürlerimi sunarım.

İmza

Not:13.06.1996 tarihinde Lokman Polat tarafından gönderilip elime geçmiş olan yazıtınıza yanıtımdır.

>>> peydı şo (to back)

Gıştaneyo Sêhrın

Roşan Hayig

Wextê dı hirê bıray u hirê way benê. Rozê pi ninan lazanê xo arêdano pêser, cı rê wesyet keno u vano:
-Ez rozê mırena, kam kı veror yeno keynera mı wazeno şıma bıdê cı, kam beno wa o bo. Bol nêrameno pi ninan mıreno. Ey dıma bol tayn ravêreno nê rozê weynenê zew dêwê ame hewştê ninan u hewş dı bılbıliya. Bırayo pil şıno dêwi rê vano:
-To xeyro, tı yê bılbılyenê, hele bê dıyar. Dêw vano:
-Ezo wara şımaya pilı sinena u wazena pa bızewziya. Bırayo pil vano:
-Nêbeno, ez waya xo to nêdana. Veyndano bırardê xo yê xo ra qızi, o zi yeno dêwi rê vano:
-Ezi wara xo to nêdana. Nê veyndanê bırardê xo yê qızi, bırayo qız zi yeno u vano:
-Pêrê ma ma rê wesyet kerd u va kam kı veror ame waya şıma waştı bıdê ey. Ewro zi no dêw ameyo wazeno, gerek ma bıdımı cı. Wara xo dano dêwi, dêw ay gêno u beno. Rozna nê hend weynenê kı heşê amê hewşdê ninan u kerdı bılbılı. Nê cı ra pers kenê u vanê: "To xeyro, tiya çıçi wazena? Heşı vana:
-Ezo wara şıma ya werteyênı wazena, şımadê ay bıdê mı. Fına bırayo pil u ê wertiya vanê nêbeno ma nêdanê. Bırayo qız fına wesyetê pêrdê xo ano ca u waya xo ya werteyênı dano heşı, heşı gêna u bena. Rozna qertelê yeno hewştê ninan dı anışeno, perzananê xo pırpızneno (çırpıneno), nequra xo fineno erd ro, pencuwanê xo dıskıneno erd ro, ertdo keno war u wiqeno. Nê fına yenê tever u vanê: "Qertel to xeyro, çırê tiyê kenê wiqi? No vano:
-Ezo şıma ra wara şıma ya qızı wazena, şıma do ay bıdê mı. Bırayo pil u ê wertiya fına nêdanê cı. Labırê bırayo qız fına wesyetê pêrdê xo ano ca u waya xo dano qerteli, qertel gêno u şıno. Nabên ra rozi, heftey u mengi ravêrenê, wextê cıtı kerdenı u karıtenda tenan u zerzewati yeno, bırayo qız gayanê xo şaneno xover u şıno cıtı kerdenı. No şıno erdêdê xo mıyan dı hacetanê xo yê cıtı kerdenı u haletiya xo herdê xo sera ronano, gayanê xo debestenı u dest bı cıtı kerdenda xo keno. Xeylê xeti rameno, fınê dı xetda cı mıyan dı zew gıştane vızêno, no ê gıştani xetı mıyan ra gêno, pede xeftıyeno u keno pak. Soyın dı tayn hera pa dıskıyayê manena, no na herı zi pey zıwandê xoya keno pak. Wexto kı no zıwanê xo dano gıştaniro (saweno gıştani), gıştani mıyan ra zewcê bewrani vızyenê u ney rê vanê: "Bıwazı waştena xo, çıçi wazenê bıwazı. Vazı ma dınyay şên kemı ya xırabe kemı? No vano:
-Dınyay ne şên kerê u ne zi xırabe kerê, dınyay melunê wa cadê xo dı bo. Bewrani vanê: "Qenê fına zıwanê xo gıştani sawı kı ma fına şımı cadê xo u vınibımı. No zıwanê xo dano pıra, nê fına kewnê cadê xo u benê vıni. Wexto kı hewna nê cadê xo nêkewtê u vıni nêbiyê, nê ney rê vanê: "Tı koti kı kewnê teng, yan zi çiyê wazenê zıwanê xo gıştani sawı ma yenê qeyreteyda to u waştenanê to anımı ca. No nê gıştani gêno u beno keye dı keno zu teqa mıyan. No ê meştêri fına şıno cıtı. Zew etarê yeno dewı, veyndano u vano:
-Asın gêna, haki gêna, altun gêna, çek u çolo kıhan gêna, gêna u dewı mıyan ra çerx beno u veyndano. May ney zerrey keydê xo dewrena, kena gezı, teqan kena pak, weynena kı gıştaneyê do altunêno teqada cı mıyan dı, na hıma nê gıştani gêna u bena bıroşo ê etari. Sıhata kı etar nê gıştani vineno, cadı fahm keno kı no gıştane sêhrıno. No hıma heme çi xo, çek u çolê xo arêdano pêser, dano marda ney u bı lez u beza uza radano pıro şıno. Na may ney zi kêf kena u vana:
-Mı etar fen kerd. Rozê na may ney weynena kı no lazê nayo zerera geyreno çiyê. Na cı ra pers kena vana:
-Lazê mı to xeyro tıyê geyrenê çıçi? No vano:
-Ezo geyrena gıştanedê xo. A vana:
-Zew gıştane a teqadı bı mı berd rot etari, ey zi çek u çolê xo pêro da mı u da pıro şı. No vano:
-Haywax dayê to sekerd. O gıştane sêhrın bı. Mı kı zıwanê xo nayê pa zewcê bewrani vızyayê. Mı inan ra çıçi bıwaştê inan ardê ca u kerdê. Tı seni bena ey roşena. Rew mı rê vazı o etar vera koti şı u qe to rê nêva ez kama u kotiraya?. Na vana:
-Ez nêzana vera koti şı, labırê mı rê va "Ez paşay sukda merana. No lazê nay neyeno raya u şıno. Rayo raştê zew ayri yeno uza dı vınderêno. Fınê weyneno kı waya cıya pila uzadı. Nê pêzewbini vinenê, vırara şınê pêra, lewi nanê pêya u pêdı serweşi kenê. Way ney ney ra pers kena u vana:
-Bıray mı to xeyro, tıyê tiyanan çıçi geyrenê? No vano:
-Hal u medey mı unayo. Ezo geyrena paşadê sukda meran. Na vana:
-Bıray mı hele bê ma şımı keye, hıma wa dêw to nêvino. Ekı to bıvino hım to kışeno hım zi mı. Na ney gêna bena keye dı nımnena. Dêw seni yeno keye hıma boy anceno u vano:
-Cenêki kam ameyo no keye, no zere ra boya xeriba yena mı, mı rê vazı. Na vana:
-A boy boya xeribı niya boya bırardê mına, bıray mı ameyo. Dêw vano:
-Ekı bırayo pilo zew loqmey mıno, ekı ê wertiyo dı loqmey mıno, ekı o qızo sere u çımandê mı ser ameyo. Na vana: -Bıray mıno qızo. Uza dı dêw vano:
-Hele veyndı cı wa bêro tıya. No aşnaweno u cadê xo yê nımıti ra vızyeno u yeno dêwi hetekı. Dêw tey serweşi keno u vano:
-To xeyro, çı derdê to esto hele mı rê vazı. O zi hal u medey xo cı rê vano. No Dêw veyndano dêwan pêrını u cı ra suka meran pers keno. Nê pêro vanê: "Ma nameyê do wına niaşnawıto u ma sukê da unayênı nêdiya. No lazek uzara dano pıro şıno. Şıno şıno raştê zu dewı yeno. Weyneno kı zew qonaxêno aseno. No dano pıro u vera ê qonaxi şıno. No hend weyneno kı waya cı ya werteyêna ê qonaxi veroya. Nê wırna bı vırarana şınê pêra, lewi nanê pêya u pêdı serweşi kenê. Na vana:
-Bıray mı to xeyro, tıyê tıyanan dı çıçi geyrenê. No hal u medey xo ay rê zi vano. Na zi bırarê gêna u bena keye dı nımnena u cı rê vana:
-Xo melunı, veng u hesê xo mekı, ekı Heşı bızano tıyê tıya dı, to zi kışena mı zi. Nê tay pawenê, solıxna Heşı yena keye. A zi boya xeribı ancena u cenyerda xo ra pers kena, a zi cı rê vana:
-Bıray mıno ameyo key ma. Heşı vana:
-Ekı bıray to yo pil yan zi werteyêno edo bura, ekı o qızo sere u çımandê mı ser ameyo. Na vana: -Bıray mıno qızo ameyo. Heşı veyndana cı u vana: -Bê ma hetekı, no yeno ninan hetek. Heşı cı ra pers kena u vana:
-To xeyro, çı derd u waştena to esta bê mı rê vazı. Çıçi mı dest ra bêro ez do qandê to bıkera. No hal u medey xo ay rê zi vano. Heşı hıma veyndana Heşandê binan u cı ra suka meran pers kena. Heme vanê ma nêdiya u ma nêzanımı koti deya. No inan ra zi xatır wazeno u kewno ray şıno. Şıno şıno ray ra beno veyşan. Qandê pize mırdkerdenı şıno kı şıro zu dewı. Çemandê dewı mıyan ra ravêreno, no weyneno kı cayê dı xeylê şêlıg ameyo pêser. No dano pıro şıno ê şêlıgi mıyan. Şêlıg zi zu dolê sero ameyo pêser. No hend vineno kı way cıya qıza zi dı ê şêlıgi mıyan dı. Nê wırna pêzewbini vinenê, vırara şınê pêra u pêdı serweşi kenê. Way cı cı ra pers kena u vana:
-Bıray mı tı u tıya? No hal u medey xo ay rê zi vano.
Na vana:
-Wınıyo se bê ma şımı keye. Nê danê pıro şınê keye. Keye dı na way ney ney rê vana:
-Bıray mı bê ez bınımna wa Qertel to nêvino. To bıvino hım to kışeno hım zi mı. Na ney bena zeredê keyi dı nımnena, solıxna Qertel yeno keye u çorşmey xo weyneno u vano:
-Cenêki boya xeriba no keye ra yena. Na vana:
-Bıray mıno ameyo. Qertel vano:
-Ekı bıray to yo pil yan zi o werteyêno, ez do şıma wırnan zi bıkışa. ekı bırayo qızo sere u çımandê mı ser ameyo. Na vana:
-Bıray mıno qızo. No vano:
-Veyn dı cı wa bêro ma hetekı. Na veyndana cı no yeno. Qertel cı ra pers keno u vano:
-To xeyro, tı una bêxeber ameyê? No hal u medey xo ey rê zi vano. No qertel zi veyndano qertelandê binan u vano:
-No vıstewrey mıno ameyo u o yo geyreno sukda meran, şıma qe kesi suka meran diya yan aşnawıta. Nê pêro vanê nê, ma ne diya u ne zi aşnawıta. No qertelan ra pers keno u vano:

>>> peydı şo (to back)