>>> şo sere  (home)

Kes nê şeno vengê ZazaPressi bı fetısno.

Editör/Faruk İremet

ZazaPressi paştı, şarê cı esto. ZazaPressi paştı, raştey u zane biyayenı esto. ZazaPress diyalektanê (lehçeyanê)) Zazaki yê ê cêrêni (veraroc), corıni (vakür) rocawan u rocakewti rê wêhêr vıcêno u vano: "-Nina héme zonê ma yê". ZazaPress, zey pêserokênda Zazayan, nêy vano; "-O kı zıwanê xü u şarê xü rê wêhêr nê vıcêno, bê şexsiyet o. O kı şarê xü roşeno xayın o. Ma ze ZazaPress şarê xü u zonê xü rê wêhêr vıcênê. Ma qehremanê (camêrdê) şarê xü yê".

ZazaPress héme ca dı hümanizım u zaneyey paweno. Qandê ganê insana u demokrasi vala akeno u xü bı dêsanê leteyê insanana vineno. Rayê demokrasi u serbestey dı bı şaranê bın destana kolektiv cıwêno u ver êşkence yê, eziyetanê kolonyal-istan inkar keno u êşkence, eziyet dayenı ze barbarey vineno.

Kes nê şeno veng u vayê ZazaPressi bı fetısno. kes nê şeno, Zazayan ser kayê leymıni, delemey bı çerxno. ZazaPress bı xort u kêyne yê Zazayana, şananê Zazaistani dı, çorşme yê adıranê sere hewadayeni dı, bı tıliliyana lorke tepşeno. Ma Zazay estê. Koti dı Zazayê esto, wuca dı tenya, bı ju Zazaya, welatê Zazaistan esto.

Ax...welat, no çı halê ma yo? Na çı bê vengeya? Na çı dırbeta kewta gan u rıhêma? Na çı kardiya xayına kewta miyanedê ma? Kıhoyey da, tijinin da azmini bını dı, na siyayey u na layandê gunin welatê ma dı sekenê?

Tayın tayın kütıki intername dı har biyê lewenê, vatena ma ina rê; "-Wextê ma çınyo ma şıma si kerê".

Adresê dışmenê Zazayan u ê Kırdasan beliyo. Waştenê ma embaz u roşnayoxê kırdasan ra noyo; "-Êy kı internetı nameyê ZazaPress, Ebubekir Pamukçu, Faruk İremet, Şerwan Büyükkaya, Koyo Berz, Brusk, Zılfi Selcan, Usxan Cemal, Asmeno Bêwayer, Seyfi Cengiz kar anê ajanê Tırkani yê u provaktori yê. Objektif yan zi subjektif xızmetê MİT'i kenê u êy kı pêserokan dı ma ser bê delil mohorê ajaney nanê ma, bı xü ajaniyê u bê wext lewenê. ZazaPress héta nıka nameyê jewi internetı éşkere nê kerdo u héqeret nê kerdo. O kı NasName, İnterName, Devrimci Demokratlar Forumi dı nameyê ma yê raşt éşkere kenê bı xü akerde akerde u bı no karê xü leymıniya xü danê dest u vanê éşkere ma ajaniyê. Héyfêdo gırd noyo kı, eger rocê Zazay u Kırdasi küçeyan dı bıkewê pêgan, nêy ra roşnayox u zaneyê kırdasi bêvengi sucdari yê. Qandê kı nêy kütıki kı har biyê u lewenê na mêydanê bêvengey ra paşti ginê u qandê co zi estey wazenê. O esteyê kı nêy curey ginê xü fek, o zi Zazay niyê.

İnkar kerdenda şarê Zazayan bı fekê "roşnayoxê" kırdasan imkanê do gırd u meydanê do veng/hera dano nêy provaktöran. Roşnayoxê çım gırotey, zaneyê bêwendey, politiqaciyê bê şari u serey vengi, bê hêşi, birê na politiqayê xü yê leymın u edebiyatê xü yê zuri ra fek verdê u raşteya fiARÊ ZAZAYAN u ZAZAİSTAN bıvinê. Nêy ra tenya ma nê, şıma zi sere berz benê. Politiqa yê inkar kerden; politiqayê ê faşistan u ê kolonyalistan o. Ma şıma ra zi ju İsmail Beşikçi nê vıcêno. fiıma ra zi ju "aydıncık" nê vıcêno...

Na amora ma ya ZazaPress'i 4'i dı reng u vengi nuştoxanê ma, şanê siyayê ixaneti roşna kenê. Na roşna biyayenı serehewadayena şarê zazayan o.

Ziya Baran, per 5'i dı tarix ra peran veceno roşnayey u Zazaom Rocnewe, per 7'i dı Süryalizımi ser ma aya keno, bı na amora ma ya piya Koyo Berz fına bı vengê xü yê Berz a hem peranê ma dı hem zi redaksiyonê ZazaPress'i dı qireno u Mewlüdê Diyarbekıri, per 17 u 3'i dı fına qireno u kardiyê tuj destê xü nê verdano. Kêyneka delal u nuştox Safiya Pak bı şiirê xü ya zerida külın newede ra dax keno. Mı vatê belki beno beno rocê Usxan Cemal fekê xü tepşo u qelema xü, xü dest ra verdo. Wuni aseno kı Usxan tenya internetı nê, peranê ma dı zi lejê xü bıramo. Wasiyetê mı şıma rê: Usxan Cemali xü rê dışmen mekerê. Mabênê ma dı nuştoxê Swêdi Erik Ransemar bı dınyaya bırateya xü pare keno. Muska ra İbrahim fına tarix bı zıwanê xü yê weş u bı ozaneya xü ya qireno u resneno wendoxanê ma yê ZazaPress'i rê. Na amora ma dı Ahmet Kaya bı vengê xü ya nê, bı wasyetê xü ya ca gino. Bê bexteyda sistemê Tırkiye héta çı wext insanan hépısxaneyan u sırgunan dı bıkşo. Ka demokratê sere berzi koti dı rê... Baba Qef, pera 39 dı pêserokê zazayan ser infermasyon dano u welat ra reseno peranê ma.

Héme pêserokandê zazayan dı bıratey u dostey esto. Mabênê rêzan dı dışmeneya şaran çınyo. Senin héme Zazay bıra u dezayê pêyê se u qandê Zazayan serbestey wazenê se, ma şaranê dınyayê bındesti héme welatanê J.W (U.N, F.N, B.M) ê resmiyani rê zi serbestey wazenê. Héme çi qandê demokrasiyê do bê şidet u bê lej...

Zazay u héyalê "Ermenistanê do gırd"

Ziya Baran

Kıtabxane yê Kongre yê Amarika qatê 6 (şeş) James Madison Memorial dı çend wextê verê konferansê do "éleqa yê Ermeni-Kırdas" an ser, Rusêda bı name yê Victoria Arakelova üniversite yê Erivan/Ermenistan ra, "fiarê Zaza; éşiretê do kırdas o, yan zi mıntıqa dı faktorê do etniki yo?" ser qısey kerda. Dıma, Serdemê Merkezi Prof.Dr.Garnik Asatrian bı qıseyê xü ya zekı paşti vıcêno vatena V.Arakelova u dıma wuni vano; "Êy Zaza yê kı, Türkiye dı cıwênê, ina êy Ermeni yê kı, tertele yê ê tırkan ra rema yê, êyê" u na fıkrê xü héta dım mabênê persan dı pawuto. Nuşê G.Asatrian zey vatenda konferansi dı ardo kar, mı çend ser verê pêserokê do Awrupa dı vıcêno, êy dı wend. Çiyê kı merdım fém (fam) keno kı, G.Asatrian çiyê kı bê ilmi pawutış ra nê édızya yo. Héme çi ra verê, Zazay u Ermeni; hetê tarix ra, zon ra, dini ra, sosyal u kültüri ra pêra duri u abıryaye dı şari yê.

Mıntıqa dı biyayenda Zazayan 4 (çıhar) hézar seri kıhan o u nêy çizi bı tespitanê nuştan ra reseno ma. Babet, Tarixzane yê do ‹ngiliz W.E.D.Allen, "Zazay, Asya verêni dı neslêdo en kıhan o" vano. Meshebê "Élewitey" o mıntıqa dı tarixê cı hézar seri yo. Çiyê do bini zi élewitey tenya diyanetê do ê Zazayan niyo. Tırki, Kırdasi, Érebi, Farzi, Afgani, Arnawuti, Beluciy, Tacıki u.ê.b nêy şaran dı milyonana merdım élewitey ze din qebul kerdo. Çiyê do bini zi, Ermeniy, tertele biyayenda Ermeniyan bı 1915 a gırêdanê. Eger wuniyo se fıkrê "élewi yê Zazay" yan zi şarê cı dıma tarix da terteley vıcyay roşnayey? Çiyê wunasini rê merdım tenya huweno. G.Asatrian gerek sıfte no çiy bı zano; Selçuqi, wextê Osmaniyan dı lejanê fıkrê dini mabênê "suni/hénefi/şafi" u ê "şii/rafızi/celali/kelesuri/élewi/bektaşi" çıçi bi? Ê mühim 1514 ra dıma Yavuz Sultan Selim mıntıqa yê Sivas, Erzingan, Mamıkê (Desım) dı Zaza yê, Kırdasê, Türkmenê élewi/kelesuri serı tertele vıraşto u nêy çi merdım şeno héme tarixê nuşteyan dı bı vino. Tarixê nuşnayey o dem ra héta sere yê seseranê 20 merdım tertele yê do ser Ermeniyan cayê dı merdım nê şeno bıvino. No sebep ra Ermeniy bıbo kı, bı éksê vatenda G.Asatrian qandê kı xü tertela ra bınımna yê, êy do nê biyê élewi, êy do bıbya yê suni. Vinayışê G.Asatrian çiyê kı puç keno se seri verê tertele yê ermeniyan tarixê nuştey élewiyê Zazayanê ê Sivas, Erzingan, Mamıkê ser ameyo nuştış.

1514 u seranê dıma nêy ser, roc bı roc Haydar Celebi kıtabê xü yê "Ruzname" dı nêy lejan ser nuşna yo. Na dest nuşê nuştoxi neşırê ci yê sıfteyın 1847 dı ‹stanbol dı neşır beno. Tarixê nuşnaye yê bini zi nuştoxi Awrupa nuşna yo; C.H.Wheleer (1814), G.W.Dunmore (1855), Ball (1957), Dr.Jewett (1958), G.B.Nutting (1860), W.Winchester (1961), O.Blau (1862), W.Strecker (1862), W.Livingston (1865), J.G.Taylor (1866), H.N.Barnum (1890), D.Butyka (1892), M.F.Grenard (1904), Mark Sykes (1908) u.ê.b nêy tarixi kıtabanê kı mı nuşnay êy seran dı kıtabanê xü dı Zaza yê Mamıkê/Desım ser tarixê do akerde u zelal vecenê roşnayey. Bı hetê biniya zi nuştoxê Ermeni yê bini zi G.Asatriani zurker vecenê. Babet; Minas Der Minasyan bı kıtabê xü yê "Bir Ermeni Fedaisi'nin Anıları" (Viri yê Fedayi yê do Ermeni) dı vano kı, Kelesur/élewi Zazayan nêy mıntıqayan dı verê se serê 16 ra yo kı nêy mıntıqayan dı xü mısnenê/estê. Serdemê Ermeniyan ra Antranik ser 1901 kıtabê ciyê kı "Dersim" Tiflisi dı neşır biyo, wuca dı Zazayan ser hori infermasyon dano. Kıtabê Hagop Sahbazyan "Kürt-Ermeni Tarihi" (Tarixê Ermeni-Kırdas) 1911 dı ‹stanbolı dı neşır biyo. Qısmê kıtaberi "Zaza yê Kelesuran" ser o. Fına 1911 dı Tiflisi dı kıtabê do bı name yê "Dersim Kızılbaşları" (Kelesuri Desımi) neşır biyo. Nuştoxê Ermeni Garo Sasuni béhsê Zaza yê élewiyan keno. Kıtabê Garo Sasuni neşırê sıfte 1969 dı Beyrut dı, (neşırê ê dıdın 1986 Stockholm, neşırê hirêyın 1992 dı ‹stanbol) bı name yê "15.Yüzyıldan Günümüze Ermeni-Kürt ‹lişkileri" vıcya yo. No kıtaberı dı analizê kı nuştox vıraşto neqlê tiyay kena; "Merkezê gırdê kelesuran Desım, Xarput u Sivas o. Nêy mıntıqayan dı êy éşiretê héme kı zonê zazaki qısey kenê ina rê vanê 'Dımıli'. Varto u Genç ra héta Ro (Fırat) u na ser ra héta Xarput u wuca ra zi heta koyanê Desım vela biyê. Bolê ninan fiii yê. Zane yê ze Tomaschek, Heartman, Noldeke u.ê.b vanê kı êy kı Zazaki qısey kenê êy mıntıqayan dı verê ca biyê. Qewımê do Kırdasan ra duri yo (p.29). "Kelesuri, bê kırdasan qandê kı xü bı pawê Osmaniya ver dı sere hewadeynay. Mıntıqayanê Xarput, Erzingan, Malatya, Sivas dı mabênê 1535-1690 dı 155 ser wextê do zor u lejın cıway. Zazay tenya serbesteyda mıntıqayanê xü waştê u nê waştê kı Osmaniyan o mıntıqayan dı cay bê. Beganê Kırdasi no dem dı bê hay mendi u yarametey nê day, bı ékıs yarameteyda Osmaniyan kerdi. Tenya Dêrsım bı quwetê xü ya mıntıqayanê xü yê werdi héta se serê 18 muwafaq bi" (p.35-36). Çiyê kı mı tiya dı va beso. Ez posena nêy infermasyoni; G.Astarian, V.Arakelova u merdımê kı zey ina fanatik roşın keno. Ermeni wazenê bı na raya wêhêrê welatê Zazayan bo u no kayê do leymın o. Zazay, Ermeni niyê.

Süryalizım

Faruk İremet

Eger merdım bewno vateyê süryalizım, merdım nêy vateyê Fıransızki vineno SUR u REALİTE, nêy dıdı vatey zi yeno na méne (mana); SER (cor) u RAŞTEY.

Na zi kokê süryalizım o, SERIRAŞTEYİ rê resayen. Vinayış u manifesto yê xü dı André Breton héreketi wuni nusneno. "Waştena süryalizım, wazeno insani bıkero serbest. Civilizasyonê Awrupa insanan kerdo lete lete. Qeçeki kı serbest çımê xü akenê dınya, bı fıkrê mantıqi u bı normê çorşmeya ma yê resnenê." Bı na raya merdım fantasiyê qeçekan fetısneno. Qandê süryalistan fantasi quwetê piskolojiyê heri mühim o. Çendı zi ma na prensip héyalanê xü dı nımneyo se zi, fına zi fantasi sereyê ma dı xü nımneno. Bı yarametey a vatışê hewnan, otomotik ma şenê nuşan dı u resman dı êy nımıte raştey vecê roşnayey. Hedefê süryalizım çi u ez wazeno biyaro pêhet u bı na raya bıreso Süryalizım, Serıraştey u dıma bı naya raya bı kewo ser.

André Breton (1896-1966) bı kıtabê xü yê, 1924 dı, "Manifest du surréalism" (Manifeto yê süryalizım) dı xetê idoloji yê xü nuşneno. Name yê kı bı süryalizım a aseno Breton, Elved u Tzara. Kıtabê kı bı nam u vengo "Les Vase Communecant" (kı na kıtab, teori yê verênê süryalizım o). Hetê süryalist konst (resım) zi, o kı sıfte merdım vineno "Zırafe yê veşaye" Salvador Dali (1935), "Resım" Rene Magritte i yo. (1935). Sere yê "wayê siyın" Esaias Thoren (1940). Şıma do pers kerê, Senin merdım şeno bı zano kı ju çi süryalistiki yo? Merdım şeno bı no şekla çiyê süryalizımi bıvino. Héyal u hewni vıcênê merdımi ver bı şeklê konstiya (resım u heykel u.ê.b). Waştena u hedefê süryalizımi "Sere hewadayen da bı raştey, bı héme şekla goştarey nê kerdenı u bı héme rayan a sabotaj".

Kokê konstê süryalistiki, Dadayizım ra yo. Ma va; méne (mana) süryalizımi (serıraştey o). Resımê süryalistiki éksê (pêyver) dadayizım o. Bı süryalizım a merdım wazeno bıreso sere hewadayen da bewnoxan, wendoxan. Bı diyışê (vinayışê) süryalizım gerek konst bıbo resmê héyalan, motifê bê realistiki u fantazi bıbo serbest. Ze konstê Salvador Dali.

Süryalizım, Fıransa dı 1920'an dı resa u kok da. 1930 bi serê gırd biyayenı da süryalizım. Merdım şeno vaco kı süryalizım, literatürê ê moderın zi bı fıkranê zü ya vırna.

>>> peydı şo (to back)

Dı zonzaneyê Zazaki "Forum Linguistik in Eurasien"ra bi mêymanê ZazaPressi

Faruk İremet

Mêymandarey zaf hézkena. Çı wext mêymanê mı yenê odeyê mı werdi bê mıtbax u bê banyo, beno ze şato, o şato dı riyê xü dana hetê azmin u tiji ya. Bı riyê xü yê hüwateya bena vılıkê homa. Êy vılıkê homayê, sereyê merdımi kenê weş. Homa nêbi kı zonê mıno şirina qısey kerdê. Mı, bı a zonê xü yê şirin a, meymananê xü yê sere-çımanseri rê vatê; "-Şıma xeyr amey".

Dı lingivistê Almani, Almanya ra werışti amey mı het u vılıki homayê mısk u émbari boy kerê. Na boy, boya vılıki nêbi. Na boy, boya zonê ma yo hüngımênın bi. Boy a hüngımên ê vılıkê homayan bi u zonê cı Zazaki bi. Nêy mêymanê ma zi mêşê hüngımêni bi. Almanya ra kewt bi ray u ame bi mı het (Swêd, ‹sveç) qandê kı bı Zazakiya vacê; "-Xeyır miyan dı bê".

Nêy zonzaneyê Zazaki kı "Forum Linguistik in Eurasien" ra amey bi waştê Zazakiya Süreg (Siverek) bımısê u bınuşnê. Mı zi bı zonê xü yê zéyıfa ina rê yarametey bıkera. Yarameteya mı zaf bi nê bi nê zana. Labırê, çı wext merdımê xeribi zonê mı mıseno, no zi mırê beno ze derzi u kewno ganê mı. Qandê çıçi? Eger xeribi zonê mı mısenê se, edo hewna vêşi zonê xü tepşa u bımısa. Mı ina rê u ina mı rê zonê mı mısna. Téhlikeyê vini biyayenda Zazaki mı tersneno. Gerek no çi héme Zazayan bı tersno. Kêy xü dı bı qeçekanê xü ya zonê ma yê Zazaki ya qısey kerdenı, gerek ma rê bıbo ze gürwe. No gürwe, ê kı xü rê vanê; "-Ma Zaza yê" ê inan o. Nıka meymananyê qısey bıkerê;

Faruk İremet: Şıma şenê vace şıma kamiyê u nameyê şıma çıçiyo?

"Zazay bısınasnê"

Eberhard u Brigitte: Rozê şıma xêr bo. Ma Almanya rayımê, nameyê ma: Eberhard u Brigitte. Ma nıka mengê Stockholm dırê, tiya wazeme embazê Zazay bısınasnê.

"Dınya dı 6800 ra veşi zoney estê"

Faruk İremet: Şıma şenê Wendoxanê ma rê tayn enstitütê zoni ser informasyon bıdê?

Eberhard u Brigitte: Tabi, namê enstitütê zoni, "Forum Linguistik in Eurasien" o. Na enstitüt ser zonê minoritet Avrupa u Asia dı xeftyeno. Hedefo, hetê Linguistik ra yarametey daene, gerek kı her kes zonê xo şeno bınuşno u bıwano. Dınya dı 6800 ra veşi zoney estê. inan ra tenya 1/3 (hire dı jew) raştnuştena cı esto.

Faruk İremet: Şıma şenê tayn ser tarixê institüt u héta nıka kamcın zonan ser enstitüt gurweyeno wendoxanê ma rê şıma şenê vacê?

Eberhard u Brigitte: Enstitütê ma dı 92 insani gewrenê. No qandê zonê minoritetan tenya dormê Avrupa dı u Ver - Asiya dı yarametey dano qande zon bıreso. Halê ney zonu pêra abıryayeyê.

Faruk İremet: Qontaxê şıma bı enstitüta senin vırazya şıma şenê ma rê vacê u bı no raya qontaxê şıma bı zonê Zazakiya vırazya?

Eberhard u Brigitte: Ma nıka rewna embazê Zazay sılaşnay: `Heme fekê Dersim qesey kenê, xeyle Basel dı (ısvıçre) ronişenê - Basel keyê ma ra nejdiyo. Ma zanıtê kı Almanya dı u Avrupa dı Zazay Siwreg u Çewlik (Bingöl) ra estê. Feqat ma hata nıka kesi nas nêkerdê.

"Kültürê Zazaki"

Faruk İremet: Nıka çiyê ki ez meraq kena noyo; hedefê enstitüt u ê şıma zonê zazaki ser çıçi yo? Çıçi şıma wazenê bımısnê u bımısê?

Eberhard u Brigitte: Ma wazeme bımışı zon u kültürê Zazaki (fekê Sıwregi). Wazeme zi bıvinê kam ebi kami piya gewreno, kam kamcı kıtab, peserok u nuşte bıni veciyaya hazır keno. Zoni ser aktivitey Stockholm dı çıçiyo?

Faruk İremet: Tayn şari u tayn dewleti qandê şıma u qandê zonzanoxê Avrupi vanê; êyli zanê Zazaki qurweyenê ney ajaniyê u neyê vateni ser çıma yê se vanê?

Eberhard u Brigitte: Mesela Cote d'Jvoir (Afrika dı): Vızt serrey ra veri -qeçeki pêro mektev (wendishane) dı Fransızki sıft mısenê qandê nuştış u wendiş. Ewre hirıs zoney serbestê- qeçeki zonê pi u maya xo zanenê u mektebê juwer u diyer sınıfi dı zonê xu kar anê, wanenê, nuşnenê. Dı serrey tepiya mektev dı zonê Provinz (zonê ticareti - Lingua Franca) mısenê. Na zon mısayenı inan rê rayê do rehat beno, cike hona alfabeti rınd zanenê. ina bol lezi zi zonê bini şenê bımısê. Na hewnê şıma esto?

Faruk İremet:; Hewnê ma nê bo se, qandê çıçiyo ma yê bı zonê xü yê delal u rındeka nusnenê, vengê xü qirenê azmin u heme çiyê cıwayışi (kêye/qeçek vıraşten, zewıcyayen, ekonomi) yê xü ra ma yê fedekarey kenê? Ma, bı zazatey kerdena, paştidarey a(dayanışma) şarê xü kerdena, zonê ma yê şirini rê wêhêr vıcyayen a ma yê wazenê hewnê xü bıkerê bırıqyayen a tiji u rayê şarê xü roşnayey bıkerê.

Eberhard u Brigitte:  Hewnê mayo kı mesela zonê "Cote d'Jvoire" beno realitetê zonanê binan.

Faruk İremet: Şıma cewabê ajaney nêda?

Ha ha ha ha ha...Belka, ajaney a ma qandê haqê insanan gêyrayen o.

Faruk İremet: Malesef tarix dı, raştey u hümanizım her wext biyo ajaney. Tarix dı bol roşnayox raya raştey dı ganê xü feda kerdo.

"Ma Swedki nêzanenê"

Faruk İremet: Qande çıçi şıma amey Stockholm?

Eberhard u Brigitte: Ma Almanya dı fekê cori mısay, feqat problemê ma yê gırdi, ma Almanya dı ebi embazê Zazayan zaf zaf Almanki qesey kerdê. Qande coy zi ma mısayena ma lezi nêşiyê. Ma Swedki nêzanenê u embazê Zazay tiya dı Almanki nêzanenê. O wext zon mısayenı dıha (hewna) rehato u lez beno.

Faruk İremet: Zekı şıma zi zanê Zazaki seri bol zonzanoxê Awrupi gurweyayo. Babet: O. Mann, K. Hadank, Terry Todd, Jackobson, Ludwig Paul u Z.Selcan. Nina ra Mann u Hadank nêcıwenê, labilê kıtab u gurweyo kı ina verdayê esto şıma nina qet wend u ê dıdın Terry Todd u Paul Ludwig esto nina zi ze Mann u Hadank diyalektê Zazakiyê cêri ser gürweyayo şıma nina şexsi naskenê u şansê şıma bi kı nuşanê ina Zazaki ser bıwanê?

Eberhard u Brigitte: Ma meteriyalê Mann, Hadank, Todd, Paul u Jackobson wend. Terry Todd ma bı posta-e pê dı qısey kerd. T. Todd gramerê Zazaki ver kıtab veto u ma waşt ney kıtabı zonê Tırki vecê. T.Todd va; "beno" . Beno kı ma ‹remet Förlag ra yarametey bıgirê. Ma Ludwig Paul şexsi nas nêkenê, ama ebe Gramerê Zazaki ser bol gürwenê. Ma çiyê êy bol wend u qimet danê.

"Hetê UNESCO"

Faruk İremet: Şıma lingivist (zonzanoxê zoni) yê, bıfıkır u vinayışê şıma Zazaki zon o yan zi diyalektê ê zonanê binano?

Eberhard u Brigitte: Hetê UNESO, definisyon qande jew şaro: "eke jew xırup welatê xo, zonê xo, kültürê xo u tradisyonê xo (tarix) esto se - ju şaro (ethnicity)". Ney çi qandê Zazaki reverenê. Ma ra gore Zazaki jew zono! Zazaki miyan dı hire diyalektê gırdi estê. Çewlıg (Bingöl), Sewreg-Çermug u Dersim.

Ma wextê şıma gırot. Bı name yê wendoxan u redaksiyonê ZazaPressi, ma vanê; berxüdar bê.

Wendoxanê u redaksyonê ZazaPressi ra ma vacê: "bımane weşiyede - hata reyna.


18.08.2000
Faruk İremet, Stockholm

Talazoka miyandê çolan

Koyo Berz

Hewna kı mı dest bı rıstandê namada xo nêkerdo, ez sılamanê xo yê germ u nerman, wışk u serdan, tal u tırşan,şirın u tunan, rınd u nerından ray kena. Destanê to gaz kena, zınciya to qürmıçıknena, fekê to dırnena, goşanê to ancena, çımanê to vejena u loqranê to to pize ra kena teber. Ey bırayê mın o goşqax, zıncidolme, çımsalo fek hera. Ey damara mın a gandayenı u eştenı, hersê çımandê mın ê rıjnaye, awa inıdê ma ya veracêr biyayê u şiyayê, vayo honık o şenık u herşan kerde, talazoka vaydaye u deveyo hêjbiyaye. Ey enbazê mın o mıj u dumanın, dolê dı merd-ıman, şıto xax werde, tı se-ninê. Weş u şekerê, loqme u loqımê. Nê nê, loqım u kes-meyê. Zey kodıkana (dolmana) debênê, güman pırr kenê u werênê. Zey güla boy benê, zey telido siyaya şınê kesira u zey gezok u dırıka dıskıyênê kesiro u pa benê qanık. Zey teniya sawênê kesi ri u fına cı ra nêşınê. Bı izındê Homa u mewlada gırda, rebdê corêni ra, ê erd u azmini ra tı gandê xo ra selametê. Ez zana tı roj tonê wenê, dı toni xo bın dı kenê u bınê xo kenê pırr u fına xo bın ra niyerzenê. Sero roşenê, derg benê u rakewnê.

Ey bırayê mın o xo nêzanaye, qatıro bêcıl, estora bêzin, deveyo hêjbiyayeyo bêhıncık, herolihero panc goşıno goşderg, vergo hewt çımın, gayo zınci çılmın, dêwo hirê sere, decalo goştwerde, şêro tersınok, heşa fek gunın u feleko fekdekerdın. Dostê mın o fıçi baruti, dora sıskı, şişa kebabi, dolma Eldê Emi, dumanê serdê koyan, şêrê miyandê kafan, torga amnani, varanê wesari, awa roy, talazoka miyandê çolan, vıllıka miyandê mêşan, luwa miyandê punan u diko poçqol, eger tı zi hal, xatır u hewalê nê bırardê xo yê bêwerti, zırt u zopi, vıreşti u dınyay xo qedinayi perskenê, bı fen u fetbazey a, awaney u fitneyeya, zur u eştena, xırabekerdenı u xılnayena, xapeynayenı u sextekarey a, forsdayenı u vırana, fiyaqe u pesn-dayena, xo gırd vinayenı u diyayena, bı zanayenı u nêzanayena zar u zor, kerr u kor rojanê xo ravêrnena u pırr kena. Pırdi bın ra şına, awı sera yena. Ju ju fını zey qerquşiya perena, ju-ju fını qenı ser kewna. Ju-ju fını hewn dı remena, derg bena nêwerzena. Dara bındê xo cıkena, estora bındê xo kışena. Nan wena nankorey kena u payê dana sırfiro. Estorda xo ra war nina, labırê qandê loqmeyê nani hezar teqley çekena. Qandê ju lirayê xo roşena. Xo zane u camêrd hesıbnena, labırê ê çiyan ra zahf duriya. Dışmendê xo rê fıseko tersınok, dest xo nêberde u şardê xo rê şêr u şêrwana. Gangêr bena ganê şardê xo gêna. Qandê rındey, paşti dayenı u dest tepıştenı şardê xo rê çıniya, labırê dışmeni rê tım hazır u nazır, zınzır u xınzıra. Nıqara dışmeni dana pırro u zırna inan cınena. Bırayandê xo rê Ezraila, labırê dışmeni rê luwa. Ju-ju fını bena her u yena wêrê xo gaz kena. Qerekterê xo bı dı perana, şexsiyetê xo bêperey u benlıxeya xo qürışêna roşena. Qandê menfeet u mewki bırayanê xo hemını roşena yan zi dana kıştenı. Hezar serı bêşeref heyat ramena, labırê rojê heyato bışeref nêwazena. Dışmeni rê xo ronana, o zi nışeno mı u m

Qılancıke bılbıl nê bena

Mewlüdê Diyarbekiri

Tılsımê Zazaki şıkyawo". Eno vatışê fiehido qedır gıran ê Seyid Rıza yo. O kı luwıti dı kodê Kemaline kamıltide kerdo ê weş enê vatışê pêşiwan u pêşeva dê ma Seyid Rızay fam kenê. fiuwayê qüdretdê neyari weşikya awda çemdê Munzuri xerıpnenê. Tılsımda zonê merdımi şıknenê u eger merdımıkı qılancıke bê xü ra merdım nê beno bılbıl. Hébêk hevalê Dêrsımci mı rê qal kerdi va; "-Kırdasi, Tırki miliyetçi yê, feqet Zazayê ma (yanê xortê Zazay) dı niyamdê xürubandê qomünist u çepanê Trıkande vanê; -Ma köylü (dewıj) u işçi'yan gürweyoxan) reynenê". fiar golıkê xü keno beran, şarê ma golıkanê şaran keno beran, berxê şari xiretê kozıktê neyaran ancenêwe hayiya cineyke enê kardê cinera çınya. Zon, tarix, din, mezheb, éşire, ırq; enê şeşeme çi kam vacê mühim niyê. O kes neyaro. Qabê menfétdê xü ê miletda xü ewna vano feqet o her çi zéferi bı, bı enê şeşme qimetandê xü wa gıredaye wo. Xü héfsarê xü bıkerê destê neyari. La çik enê zorêri esto.

Eyro Zazay dı kanco palıkedeye eyro Zazay dı çı cayê yanê cayê Zazan dınya çıcawo? Kı dınya dı ixtisade çı cawo? Kı dınya dı baweri u ê felsefe de çı cawo? Zaza dı kanco qordinatan dewo. Zaza bı zerida xü, eyro u sıbadê xü çı biyo, çıwo u ogo çıbê? Xetê ma, raya ma, endişeyê ma çıwo? Zazay azan wendo azandê xü ra fém nê kerdo. Zazay zıkır kerdo, zıkırdê xü ra fém nê kerdo. zazay ver dewletê dı lej kerdo labılê lejê cı qay cê nê biyo? Qay tayıkdê binan biyo. Yanê lejdê xü ra fém nê kerdo. Embazey kerda, embazeyda xü ra fé nê kerdo. Wendo, wendışdê xü ra fém nê kerdo. Xeberi dawo, xeberdayışdê xü ra fé nê kerdo. Héz kerdo, héz kerdışdê xü ra, neyartine kin kerdo kinê neyartida xü ra, dostida xü ra, merdımeyda xü ra, dostida xü ra, ne ê Éli ra, ne ê Mıhmedi (SEW) ra çik fém nê kerdo. İman bı Turan a kerdo, Zerdeşti biyo adırdê xü ra bê fém biyo.

Ey Zaza, ez qürbanê to bena, ez qürbanê to bena, ez qürbanê to bena, tı heni xafılti ra, Turaney ra fek verdê terk bıkerê. Tı qimet bıdê zondê xü, tı tı qimet bıdê zondê xü, tı qimet bıdê zondê xü, tarixdê xü, mezhebdê xü, welatê xü, éşirdê xü, merdımanê xü, miletda xü wa Zaza u ırqdê xü wê ARİ.

Peyniya gürweyeg vinayışu, o goredê ê vinayışira ro icab dê ê gürweyê awnayış, ê gürwey tam kerdışra vanê tedbir. Vatışêk esto vanê; "-Tedbir teqdiri nê xerıpneno". Feqet teqdirike bı goredê bı goredê waştışira beno. Waşten serê her çiya. Waştış derdandê pili qıc pêrınerê derman u şifa wa. Teqdir u teceli bı qastê waştenda nezerdê şaride meqbuleyê.

Ewro ma Zazan rê waştenda sıfteyıni awag ma raya xü xeta xü bışnasın u goredê icabdê rayada xü ra héreket bıkerın u badê joy xü rê wekil zanayış bı şarê bıkerın. Vatışêkdê ma Zazano weş esto vanê; "-Ma hergu jo karog küno ma ser, ma bıkerın u hema newe tewekül bıkerın u bıdın, ümid teseli bıkerın. Bera bera la eger ma karê érdo verdın a gewe asasdê binada made ters xeta esta". helbet roşınfıkırê mayê Ewrupa goredê a dınyag tedeyê, goredê din, felsefe u herçidê Ewrupa ra şekl güroto. Feqet ma roşınfıkırê welati eger éybê ine bıbê éybandê inerê setariyê, éybê ine éybê mawo. xeta ine ê mawa, êmayke ê inewa. Bı tenya wa ma talıbê bı seredê xü biyayışi (azadi, serbesti) bın. Merdımog koletey qebul kerdo (yanê loqmê neyari werd) o merdım, sınıftê merdımatira vecêno küno sınıftê u sıfatdê, şekıldê, dar u dılqda, dereceda, palıkda; Héywani.

Wereka wa şarê Zazay dı mektabandê xü dı qompitür bıgürweyanyê (yanê qompitür ra feyda bıdyayê) yayke danışgahan de welatê mabênê rocakewte (ortado¤u) dı (Üniversite=Zanko) qasog cırê lazımati esta. Wa qompitür (bilgisayar'i) bıbayê. Lawa şarê Suke (Sewreke) ê Héni, Çapaxçuri yayke ê Palı, Xozatu Dêrsım, Molkan, Gımgım, Diyarbekıri'ye Zazan wa heyna tay zewgirê pere xerc bıkerdayê.

Ma Zazay, Ariyê. Dı qewım (ırqdê) Hind-Ewrupa'rayê. Dordê made, Kırdasi bê dewlete. Armeni, İran, Efxanistan, Tacakistan, Pakistan, Hindistan, Bangladêş u ma ZAZA'yi ARİ'yê. Gerek ma enê çi zéf u zéf mıhim bıgirın.
Ê dıyinê o çıwog gerek ma mıhim bıgirini ke gerek enobê. Wesa idêg xeberan rısnenê şardê dınya. Yanê pêserok (dergi), xezeta (rojname), kıtab, radune, televzun u internet. BBC roc bı 44 (çewres u çıhar) zoniya xeberan rınena qewmandê müxtelifandê dınya. Dêmekı wesaidêg xeberan rısnenê zéf mıhimê.

>>> peydı şo (to back)

Biyê La

Faruk İremet

Ez, érdê to dı
biye la, rıjiya yê
biyê gül, akerdê
biyê veng,
koyan ra flirqa yê
biyê va,
mabênê;
meyêr, gozêr, tuyêr
sımaqêran ra
ze amnani ravêrdê.
Ez resayê
biyê rısteyê
tarixê ê Hérani
u ê Paloy
fekê Şex Séyidê Paloyiji ra
vateyê, serehewadayeni
tırêynayê
mı xü diyê
ez biyê ZAZA.

"Alimê" héme çi huwayê
-ZAZA kamiyê? Vatê...
La..."alim"!!!
ZAZA, héme tarixê rocawano
mı, mıédıznı "alim"...
Tarixê to
mıtırıbey
u koçerey o
érdê welatê ma dı
kokê ejdadê to
mêymano.

Bermi

Safiya Pak

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
Peyvêrdış
nek zor hera cı
mıleta ma zi...

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
Dewleta şari
a kı bındestey ra hez kena,
a kı nêwazena serbesteya e binan bıbo...

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
Lejê gunida xo kenê
nek zor kalıkanê ma
hewna ewro ma zi...

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
İnsan kıştenı,
nek zor Tırki,
Kırdasi u ma zi...

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
Xal u ded,
ez nêwazena mıleta xo,
xo vira bıkera...

Ju, ju fını bermi mı yeno
Demo kı welati ana xo viri
Qeçê ma,
İnsanê ma, ê kı nêşenê vajê:
Ma zi estê...

Mesela Tahir u Zuhra

Nazım Hikmet

Tahir biyene aybe niya, Zuhra biyene ki
qender be riyê sewda ra merdene ki aybe niya
kar pêro Tahir u Zuhra biyaene dero
yanê zerri dero.

vacime jı barikade de pêrodaişi ver
vacime şiyaisê kısfê qutbê zımey (şmali) ra
vacime thamaranê xo de cerrebnaisê jı serumi ver
merdene aybe bena?

Tahir biyene ki aybe niya, Zuhra biyene ki
qender be riyê sewda ra merdene ki aybe niya
dinya ra has kena pırra pırr
hama a hesarê nae de niya
tı nêwazena dinya ra rabırriyê
hama a to ra bırrina ra
yanê tıya ke sae ra has kena
serto ke sae ki to ra has bıkero?
yanê Tahiri ra ke Zuhra endi has nêkerdêne
ya ki qe has nêkerdêne
Tahiri, Tahirênia xo ra çı kerdêne vindi

Tahir biyene aybe niya, Zuhra biyene ki
qender be riyê sewda ra merdene ki aybe niya.


Çarnekar: Asmeno Bêwayir

Vateyê Enternasyonalistey

Erik Ransemar

Hori yê mabênê desan dı
miyanê kozıkan dı
dêr keno sodıri dı
ju enternasyonalizım.

Ju vengê do tenya berz beno
êşanê qülıkanê hépısxani ra
werzaneno vatey
héqê lejê peyneyini ra.

Bê, tı, kı şenê akerde şırê
bı taxımê embazanana
werzanı vateyê enternasyonalizımi
zekı rocêno veşeno!

O kı serehewadayeni ra
zere dı rakewno nê şıkya yo.
O werzaneno
vateyê enternasyonalizım
vate, ze rengê xü yê surıni ya.

Çarnayox Faruk İremet

>>> peydı şo (to back)

Qürbanê towa DÊRSIM

Mewlüdê Diyarbekiri

Ey,
ébrê şêran u palewanandê Homay
qürbanê érda towa.
Bımbareka
paka.
Qürbanê şehidandê ézizandê towa.
Ey,
welatê Zazandê qehremanan
ger eyro destê ma nê reseno to
eno,
rıdê xiretkeşida tow
bê xiretida marawo
ey,
Dêrsımê mı...
Homa u Éli yo şêr
hewardê
şımade bi.

>>> peydı şo (to back)

Tarixê nuşnaye ra-4

Dato Zeryan

Zımanê Kurd - (Cigerxwin, Tarixa Kurdistan 1, Stockholm 1985, p.14-15)

Bi rastî çend şîweyên kevnare di nav zimanê kurdîde têne xuyakirin, ko dûrî zimanê kurdî ne û ji kurdî, Farisî, Erebî, Turkmani têkel bûne û kurmanc jî ji wan fam nakin, weke, Lorî, Hewramî, Kelhorî, Dinbilî (Zazî) lê, tê ber çavê mirov ko pehleviya kevnarebin, yan jî zimanê mîdî bin ko di nav Farisî de rewşa xwe guherandine. (..............)

Bedlîsî dibêjî: Zimanê kurdî çar perçene; Kurmancî, Lorî, Gorî, Kelhorî. Lê şîweyê zazî di îro de di nav şîweyê kurmancî de rûda ye. Dibî di çaxê Bedlîsîde ev şîwe Kelhorî bî, lê bi rastî şîweyê Zaza gelek dûrî kurdî ye, diriste ko Pehlewiya kevnare bî, herwekû navê paytexta wan jî Pehlew-Palo ye.

Derbara Zimanê Kurdî de - (Prof. Dr. K. A. Bedirxan, Çiya,Kovara Çanda Kurd e, Sal I, Jimar I, Gelarêzan (November), 1965. s 11).

Lêhûrnêrîna ziman û çandê kurdî, yekitiya netewê wî derdixe ronahiyê. Kurdî, teve koma zimanê Bakur-Rojavayê îranî dibe. Sê tun kurdî henin:

A- Kurmancî: Ji 2/3 yî Kurdan bi vî zaravayî dipeyivin.
a) Kurdên Bakur (Turkiye)
b) Kurdên li Azerbeycan (Iran)
c) Kurdên li Sovyetistanê
d) Kurdên li İraq ên Musul û Hewlêr
e) Kurdên li Suriyê

B- Soranî: Zaravayê ku li Nivro tê peyivîn.
a) Kurdên İraqê li Silêmanî (Kakan, Zanganeban û Bajîlan)
b) Kurdên Iranê li Kermanşah û Mehabat

C- Lorî-Feylî: Zaravakî li Soranî cê ye. Lorî û Baxtiyarî vî zaravayî dipeyivin.
Zazakiya cı per 32 dı...
onê Kırdaski - (Cigerxwin, Tarixê Kurdistan 1, Stockholm 1985, p.14-15)

Bı raştey çend fekê kıhani zonê kırdki dı ma rê asenê, kı nêy zoni, zonê kırdki ra duri yê u bı farızki, érebki, tırkmenki ya pê miyan biyê u kırdi (kırmanci) nina ra fam nê kenê. Zeydê lori, hewrami, kelhori, dınbıli (zazi) lo no zi merdım ra aseno kı u merdımi rê mısneno kı nêy zoni, zon pehlewiyê kıhani bıbo, yan zi beno kı zonê midi (medi) bê u farızki miyan dı şeklê xü vırnayê...
Bitlisi vano kı, zonê kırdki çıhar leteyê. kırmancki, lori, gori, kelhori. Lo, fekê Zazaki ewro miyanê kırmancki dı, ze kırmancki hésıbêno. Bı raşteya fekê Zazaki, Kırdki ra zaf duri yo. Beno kı Pehlewiyê kıhanı bo. Zey kı name yê sukê ina yê gırdı zi Pehlew-Palo bo.

Zonê Kırdki dı - (Prof. Dr. K. A. Bedirxan, Çiya, Kovara Çanda Kurd e, Sal I, Jimar I, Gelarêzan (November), 1965. s 11).

Vinayışêda zon u neşıreyda kırdki, ju biyayenda şaran zi veceno roşnayey kı, kırdki, héme pêser ameyena zonê bakur-xerbê (rojakewt) İrani yo. Hirê leteyê kırdki esto:

A- Kırmanci; 2/3 yê kırdi (kırdasi) bı no feka qısey kenê.
a) Kırdê rojakewt (şerq)
b) Kırdê Azerbeycani (İran)
c) Kırdê Sowyeti
d) Kırdê İraqi kı Sılêmani ê Mısul u Hewlêr
e) Kırdê Suriyey.

B- Sorani; Feko kı dihirê dı yeno qısey kerdenı.
a) Kırdê İraqi ê Sılêmani (kakan, zanganeban u bajilan)
b) Kırdê İrani ê Kermanşah u Mehabat

C- Lori-Feyli; Feko kı sorani ra abıryaye yo. Lori u baxtiyari bı na feka qısey kenê.

Not: Nuştox u zonzane Prof.Dr.K.A.Bedırxan, qandê sorani wunasin nuşna yo; "B- Soranî: Zaravayê ku li Nivro tê peyivîn." Tiya dı Kamıran Ali bedırxan wazeno nêy vaco; "B- Soranî: Zaravayê ku li Başurê (zıkê Kırdistanı) tê peyivîn."
O wext zi zazakiya cı wuni beno; "Sorani; rojavêrı (mabênı) dı yeno qısey kerdenı".

>>> peydı şo (to back)

Kombiyayenda Helsinki

Usxan Cemal

Xeylê waxt ra nato ke ma seveta dava Zaza'ena milli ê emeg dame. Na honde seru ra tepi-ya, yison ke dusınmıs bi, xo xora pers kerd; Mı her het ra seveta na dava hon de emeg dakaro ke amo werte na emegê mırê laiqo, laiq niyo? Seveta Mıletê zazai politika çütıriya Ewro politika ke Ware keno, Tija Sodıri kena çıxa kara xo mıletê Zazai re bena. Cemat u vakıfi çı kar kenê, karê kami kenê, kamij mılet ra nejdiyê, kamij kultur ave bene, zonê Zazaki çıxa ave berdo. qederê mıletê zazai beli kerdene de gıranena xo çıka?

Mı na persu sero zaf sarê xo dezna. Çıke ez hen zonen ke her hetra na dava de xeylê emegê mı esto. Haqa mına ke reê raceri xo dıma niadine, çı vinen? Çiyo ke mı xo dıma diyo, eke çiyo de rındo, na dava de dıha zaf emeg dan. eke towa werte de çino, emegê mı thol şiyo, u waxt sarê xo roynen ro xo ver reyna, reyna dusınmış ben. Dusınmıs ben ke raşt qerar bıdıne. Xuya de mı este, besenêken desınde qerar bıdıne. Meselu sero her hetra zaf xori xaal ken hona qerar dan, qerarê xode ki vınden. Perrlode ê "Ware"i, Dêrsımıjeni keno, redaksiyonê ware'i mırê hen yeno ke, khurru de reqeşinê. Vejinê Medya TV. Wanebendê ke zazunê khurmancu vetê ine rosenê. Sey Kekilo bomi zu wanebend "Hiris Heşt ve Dersim kan akarken" veto, hardê dersimi sero ciyê xo keno. Zaza'unê Dêrrsımi keno "khurmanc". Zaza'ure dısmenena phile keno. ke ma xorê olvez vineme i wanebendê na bomi rosenê, axme kenê. No mıra gore dava Zaza'ure xayinenia" ihaneto". Tija Sodıri: Zaf hewl vejina, zonê ma zaf ave bena. xeyle belgewu kenê tarixe ma. Hama Dersimijeni kenê, Vejine Medya TV. İ ki khurmancu de reqeşine. Yison ke dava xo sero mıqerem nêbi, zewnayena xo sarra ra nêbırnê. Politika xo mıletê xo sero zelal nêkerd, a dava gamê avê nêsona. Zondoxi vato: İson ke tarıxê ho rınd nêzona, dinê xo rê itiqatê xo nêard, na dı meselu de ke mıqerem nêbi gamê ave nêsono. makı heniyo. Ma zoneme ke wertê mıletê Zazai de ferqê din ( Eleven u Sunni'eni) esto. na ferq eve rehetiye ki wertera nêdarino we. Roştberd u welathaskerdoxê zazawu, na ferq tıj nêkênê, na ferq cenêra çımu ver. Seveta nêkistene u nêdismeneni her kes dine xo xorê, têduste verva zumini haskerdene u saygı peda kenê. Dava milliye de itiqatê xo çı beno bıbo pêro Zazai seveta azadiya xo zu kerê. Wertê roştberdunê Zazau de, niya nêbeno, Roştberdê Elevi "kırmancen, eleveni" kenê. Mecburi Zazae ceri ki Sunni'eni kenê. Na mılet çütir yeno tê- lewe? Çütir piya seveta xeleşeni gure'enê? Roştberdu ke nia kerd, Welat haskerdoxu ke ni kerd, Mıleto bin sekero!

Mıleto Zaza, xeyle heşireni diya, xeylê fendu de bınê lıngude şiyo. Qeytan fırsat nêdo ke bero ra lingunê xo ser. Coka qeytan zu hetra zaf ave nêşiyo. Na 15-20 sero ke tene amora xo nafa ki cengê khurmancu u dewleta tırk dest kerd pa, zazai oncia eve nêwastene bo ki her hetra zaf zarar u zaiyat di. Dêrsım'de philra qız her kes her cade tırki qesey keno. zonê ma werte ra darino we. teyna terse eskeri u dismen ver nê. eve wastena xo ki zonê xo kenê vind, çıke eke bıwazê zerê çêi de domanunê xorê zazaki salıxdanê, nêkenê. Ma awrupa'de besenêkeme zonê xo domanunê xorê salıxdime çıke zorena qurvetiye esta, qewetena kulturê almani esta. Ma ki eve na aqıl welatê xode biyenê, belka zonê ma xeleşiyenê. Eve na hal avrupa de zonê ma nêxeleşino.

KOMBİYAENA HELSİNKİ U BM KOTENA TIRKU.

Dewleta tırki wazena ke BM kuyo, dewletê BM ki verver de taê çimu şart kerdo, na şartu eke bia ro hurendi cenê BM. Dewleta Tırk morê xo naro bine na şartu, yani na şarti qe- wul kerdi. Çikê na şarti:Sözleşme Madde 1. "Tüm halklar self-determinasyon hakkına sahiptirler. Bu hak ile siyasal statülerini, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmelerini serbestce tayin edebilirler...... Sözleşme Madde 3. Sözleşmeye taraf olan devletlerin ( yani Türk devletinin) "halkların self-determinasyon hakkının gerçekleşmesi için destek sağlamasını" öngörüyor.

Yani Türk devleti, Zaza, Kürt, Asuri, Laz vb. halkların kendi dilini, kültürünü, inancını gelenek ve göreneklerini yerine getirmekte ve geliştirmekte destek sunmak zorundadır.

BM Bireysel ve Siyasal Halklar Sözleşmesi Madde 27. "Etnik, dinsel ve dilsel azınlıkların bulunduğu ülkelerde, bu azınlıklara mensup bireylerin, kendi guruplarındaki diğer üyeler ve kendi dinsel ibadetlerini gerçekleştirme hakkı engellenemez"

Zaza ê ma na maddu re hazirê, hazir niyê. Ma xo sero mıleteni çütir amera zon? Ez van kam ke Zazau mılet nêvineno şövenisto. Kamij zaza wo ke seveta zon, kültür, adet u torê zazau rê wair nêvejino, dısmenê mıletê xoyo. Meste ke Khurmancu hetê zon u kültür ra bi azadi, zazai sekenê? Dewleta Tırk. çepçiye Tırk, Demokratê tırku pêro. Çepçiye khurmancu, Roştberd u welathaskerdoxê Khurmancu, xayinê zazau hona zazau "Khurmanc" Zonê zazaki "lehçê Khurmanci" vinenê. Taê xayine zazau ki zonê zazaki "xo sero zono, zon niyo hona beli niyo" vanê. No mane wo. Khurmancena xo danê we, zazawu rê dısmeneni kenê. Ma zazai rewra eke zu nêbime fikir u politika sero zubiyaena xo peser nêarde. Haqa na BM ra morım manemê. Zaza ê awrupa, Dersimiz-Kırmance avrupa, hona xoser nêame. werte Zaza u Khurmancen de sonê yenê. Ma ke ewro ra qerarê xo nêda. Haq, huquq, demokrasi ra seveta mıletê zazai haqe nêwaste, kes eve zera xo haqe ma nêdano.

Ma ki na dava caverdime, her kes şero çê xode roniso, çefê xode niado, qeytan kare ki mekero.

Ewro Zaza ê awrupa ke bine etnik kamiya xode pêser nêameyi (kamiya ceri Kırmanc, Dımıli, Ma. Kamiya Seri Zaza wa).bınê namê zu perrlodei de, (pêserokte) pêser nêameyi. İyeke destê xo qaleme ceno, iye ke rınd politika kenê, iye ke zandoxe, sanatkarê, vengwesê, dava mıletê zazai de poşt zumin nêda. Ez ki nara tepiya qeytan zu peserok (perrlode) nê- rosen, axme nêken. Eke mıre jüye rusna cırê beher rusnen, eke nêrusna ki merusne. Mı qerarê xo da, welat de zon u kültürê ma çütir beno eskera. (Sözleşmeye BM) ra gore zonê zazaki, kamiye u qederê siyasetê zazai, seveta kamiya zazai zerê anayasa de ca guretene rê gureyen. Perrlode ê ke avrupa de vejinê, zeke mı corde vati bi. eke seveta mıletê Zazai zu nêbi? Kamij taxera benê bıbe, kamij namera xo name kenê bıkerê, gereke bınê zu namê kamiye de berê peser. Eke nêameyi. ez ki qeytan zu Perrlodey rê nê nusnen, nêrosen, neki axne ken. Emege xo seveta kayê domanu çar çur nêken. Seveta xêxeni vay nêden. Ya seveta xeleşiyaena xo pero piya gureeme, yaki her kes zonaena xo bıkero. Çê xode roniso. Olvozê ke vazenê na nama sero fıkrê xo na pelge de bınusê.

10 Paiza Verêne 2000

Vasiyetê Mı; Mı, Yılmaz Güney hetı defın bı kerê.

Faruk İremet

Merd, kêberi kesi nê ceneno. Mabı xêr nê vano. Bı celadanê xü ya dano kêberi kesi. Kame, name u suretê cı çınyo. Bê wext yeno, nê vano tı axayê, paşa yê, nuştoxê, dêrane yê (şarkıcı), artistê...

Sürgun u sürgun dı merdenı çı zoro. Welatê xü ra, merdım-anê xü ra, weşey u xasekey a welatê xü ra, vengê teyır u turi ê xezalan ra duri dı merden...axxx şan, ze qatran siya, estareyê xij bi azmin ra, érd ra (hard) bewranê do sıpe werışt u bı vengê do ze kardi tuja qira;

Sus, kimseler duymasın,
duymasın, ölürüm ha.
Aymışam yarı gece,
seni bulmuşam sonra
seni, kaburgamın altın parçası.
Seni, dişlerinde elma kokusu.
Bir daha hangi ana doğurur seni (bizi)?

Bı na qirayena vengê delali ze ju çopı kirbitêna siyayeda şani roşın kerd. Ahmet Kaya 1984 dı adırê na kirbiti bi. Kirbiti acıfina u şan héndı xışım zi bi nê şa bırıqyayenda adırê kirbiti bıfetısno. Na şanı qatran, sistemê Tırkiye yo. Yılmaz Güney, Ahmet Kaya u sedena şehidê sürguni bê nameyi bewranê azadey u aver şiyayeni yê. Yaşar Kemal, qandê şiiranê Ahmed Arifi vuni vano; "-Siverek'teki lise örencisinden Üsküdar'daki öğretmene kadar hemen hemen bütün bir halk, bu şiirleri sevgiyle, coşkuyla okuyor." Ma şenê nêy çi qandê Ahmet Kaya zi vacê. Vengê êy hıdudan ravêrd bi. Sınorê dewletê Tırkiye vengê Ahmet Kayay nê şa hépıs kero. Ahmet sırgun hépıs ra rındêri di, qandê kı sırgun qandê êy serbestey dı merden bi, êy qebul kerd.
Zekı Yılmaz Güney vato;

Benim için sürgün ülkeme yeniden dönebilmek için,
kararlı bir mücadele demektir...
Benim için sürgün, dünyanın çeşitli halkları ile
ilişki kurmak demektir...
Benim için sürgün, sürgün demek değildir...

Sırgun, vıni biyayen nê, newe biyayeno. Sırgun, kolatey qebul nê kerdeno. Sırgun, aşıqê azadi biyayen o. Zekı Zazay vanê;

"Tenya rocê, bı namusa sere berz cüwayış
bı serana ze kole cüwayişi ra hézar fıni rındêro.."

Ahmet Kaya 16.11.2000 dı ca nê vırna. Ahmet, dı riyeyda tırkanê çım suran dınya rê mısna u nê va, mı berê Tırkiye. Va;

"-Vasiyetê mı, mı Yılmaz Güney hetı defın bı kerê."

Kasetê Ahmet Kayay;

1 Ağlama Bebeğim
2 Acılara Tutunmak
3 An gelir
5 Başım Belada
6 Kaçak (Kod adı Bahtiyar)
7 Yorğun Demokrat
8 Beni Bul
9 Sevgi Duvarı
10 Başkaldırıyorum
11 şafak Türküsü
12 Yitirmek
13 Dosta Düşmana Karşı
14 şarkılarım Dağlara
15 Resitaller

Pêserokê Zazaki

Baba Qef

Her nusmend (nustox), rosinker (rosnayox) u wêherê pêserokan gamê Zazatey di wazeno nameyê xü héme çira sifte binusno. No çendi rasto u zuriyo merdim seno tarix ra veco. Zeki ma héme zanê ki, kitab u pêserokan di tarixa vetisda ci esta, na ju u ê didini zi naya, merdim seno nêy nusteyan buwano u ristandê perandi, Zazatey, Zazayini esta çinya, merdim seno finêdi bivino. Di(2) çiyê mühim estê ju; qandê ki ez bi Zazaki nusnena, no nino na mana ki ez Zazayini kena. Ê didini; qandê ki ez hem Zazaki nusnena u hem zi vana; -sarê mi Zazayê, ziwanê mi Zazakiyo u welatê mi Zazaistan o. Êyik dem, ez Zazayini (Zazatey, Zazacilik) kena, êyik dem kewna tarixê antolojiyê edebiyatê Zazaistani. Qilo-pilo ya nusmendey (nustoxey), rosinkerey (rosnayoxey) nê beno u bi qilo-piloyê çim akerdayena zi merdim aver nê sino. Bi ekis, merdim bi "zaneyena" xü ya, xü keno zurkero-virek u merdimê wunasini zi vinayisê xü di qet nê benê cidi u karê xü di cidi zi niyê u meyi di engurê çilmisyaye yê.

Xasekeya to

Faruk İremet

Hewna,
mı çımanê xü dı
to rê
dêri nê nuşnaya
na fekê mı,
to rê beyti
nê wendo.
Xasekeya to ser,
mı çiyê nê neqışnayo.
Hewnanê mı dı
tı, mı rê bena xeribê

dêri bılbılandê koyan.

A kı, waşten a mı dı
bena dırbetê zerida mı.
Kes nê zano
dırbetê mı koti nımnaye yê...
Mı, bı ıngıştanê xü ya
a layê guninı dırbetanê xü

-nımna-

hérsanê xü,
bı zonê xü yê
delal...
ZAZAKİ ya
qiraya azmin.
Kı, tı bı aşnawa
vengê mın o bê welat
dırbetê zerida mın a
u nurê çımanê mı,
zerida mı dı
tı welatê, a zonê da xasek a.

>>> peydı şo (to back)