>>> şo sere  (home)

Editor/Faruk İremet

ZazaPress, şanê tariyanê Zazaistani dı ze güla boy dana u ze tijiya şewq dana. Koyanê Mamıkê (Dêsım) dı çımê xü akena u bı awa Munzuriya riyê xü şıwena, Gımgım dı lıng dana érd u vana: "welatê mıno şirin, tı ze hüngımêna", pal dana resena Bongılan hézar golan dı asnaw kena resena awa Émbari, ray akena Süreg dı bena engurê axbanki u şire, wextê kerge, bın lıngandê kêynekan dı bena bastıxê künciy, Kerejdaxi dı destê qeçan dı bena kenger, pune u kormit, Gerger dı bena tutınê kaçaxi, Çêrmug dı bena awa germawi bena vılıkê koyan u ser tırbda Ebubekir Pamukçi dı ser hewadana u vana: "Roc Bı Roc Şarê Zazayê Ayabenê."

Rayê duriyê, rayê dergiyê mı resnenı Weysıl Qırani érdê mısk u émbariya arıqê çaredê xü pak kena, quwet gêna kewna ray Serehewadayenda Piran u bena şemşêrê lejwanan ray akena halunanê koyê Xarputi dı ze teyrana ca bena ziyaretê Haco Begzani dı hêrsê çımanê xü wuşk kena ser qela Xarputi xü dana vay ver perena resena awa Enqerisı şına Dımıştat u wuca kewna ray resena Süreg bı engurê şireya vekê xü kena şirin Axaçxani dı saqandê xü ser dı pal dana ze teyrêbaz awa cemıdyayenı piyarê Hacoy ra qesba xü honık kena u resena İskandinawya u peranê xü akena qandê nustey u bena ZazaPress, bena vengê şarê Zazaistani.

ZazaPress, réhmê Zazaistani dı qeçekêno ver şıto. Şaranê bini zanê kı no qeçek do gırd bo, émırê cı derg bo, o do veng bo ze tıliliyana koyan ra şirqan kero. Suk, dew u kêy Zazayan dı destanê qeçekan, lacekan, kêynekan, camêrd u cınyan dı bıbo Desmala Sur ze Tijiya Sodıriya, Wareyê ma dı Serbestey dı bıbo Héreketê Xort u Milliyê Zazayan, bê Vate. Şıkê kesi nêbo, çım kori rocê ayabê. Êy Zazayê kı bı Tırkana u Kırdasana gürweyenê nêy weş bızanê kı héme héqareto kı ma rê beno, raştey dı şımarê beno. Ma êy çikı dınya dı en mühimo êy pawenê. Yani ma kameyê şıma u ê şarê ma pawenê. Beno kı zıwanê ma, vateyê ma nıka zeydê pêya niyo. O kı pêserokanê Zazayani rê, nuştoxanê cı rê vanê ajan/xayin, to rê zi xint u her vane. Ma pê naskenê u ma zanê ma kamcin tıradisyoni ra yenê. Şıma nêy weş bızanê kı!!! Vate u qısey inan şıma ser zi ma aşnawenê, ze "xint, her u zereci". Her Zaza tijiya, her Zaza darê do kokê xü ser dıro, nêcıbêno.

>>> peydı şo (to back)

Bıko tı cuamerd bena

Usxan Cemal

Waxtê de welatê ma Zazau de dewê de mordemê beno jü Lazê xo beno. Mordemekı vozeno velg, vozeno kolı, vozeno hêga, soder ra hata sondolete paira wo. Lazê mordemek ki (zi, ji) soder ra hata sonde zugır keno qeitan karê nêkeno. Rozê Mordemek qarino lazê xo ra, vano:
-Bıko to qeytan karê nêkena, hata sondı zugır kena, to Cuamerd nêbena.
Qesê Phi, beno adıro sur niseno cigerüne Lazeki ra, lazek darino we sono xerıviye. Mordemek ve Cinika xora dewe de teyna manenê. Worte ra des u phonc sêri vêrêno ra lazeki ra xevere nêvejina. Payizo, waxte cıte wo, mordemekı hêgaê xo rameno. Niadano ke dota dı Cendermêi yenê. (Wortê mıletê zaza'i de, Cender mei herg waht zulm u zordariya, cenderme Tırk herg waht mılete Zazai rê zulm kerdo, heşire arda, na sevev ra Zazai, cendermu rahen tersenê, hem ki qarinê) cendermêi yenê leê apê kokımi, vanê :
-Apo, qaymaqamo de newe amo qaza vengda tu (to) dano.
Apo kokımı vano :
-Çı karê qaymaqam mı de esto ke vengda mı ( mı wazeno) dano ? Cendermêi, vanê:
-Qaymaqami vake "iê mordemi bicerê biarê". Apo kokımı cendermu ra, vano:
-Sıma şerê, ez meste soderı ke ustne ra yen qaza leê qaymaqami. Cendermêi, vanê :
-Apo, qaymaqam va ke "ewru biarê" Cendermêi, nêverdanê ke Apo kokımı kıncunê xo bıvurno, hen eve i kıncunê qıleruna cenê sonê. Hire sati raê ra sonê, sonê qaza apo kokımi vezenê dustê qaymaqam. Ap sono oda qaymaqami niadano ke qaymaqam xonça de nişto ro. Lingê xo ki estê serê xonca. Çımê apı dür ra rınd sedır nêkenê, tene sono nejdiyê qaymaqami. Qaymaqam dota vano:
-Bao mı naskena (sılasnena)? Apo kokım, dalmast, dalmast qaymaqam de niadano. Qaymaqam onca, vano :
-Bao, waxtê de demê de to mıra va ke "Bıko, tu Cuamerd (qul) nêbena" niade, ez şine, mı wendı bine qay maqam amıne na qaza. Nıka na kaza de polisi, Cendermei dairê hukmati pero emrê mıde rê, mı ke se vake hên kenê. Niade cütiri bine Cuamerd. Apo kokım bıne zımelu ra huyino, vano:
-Bıko, to şia mekteve Tırkte wendo bia qaymaqam ama marê qaymaqameni kena. tenê aqılo ke serê ( sarê) to de bio, o ki Tırku sarê tora veto. To kerda herê Tırku, a roze mı tora va ke. "Tu cuamerd nêbena. Ewro ki tu (to) ra van " To cuamerdı nêbena. Qaymaqam vano:
-Bao ça cuamerd nêbenı? Apo kokım vano:
-Bıko, toke cuanerdı bivienê, vatênê. Na phiyê mı kokımo, cırê arabe bırusnine ebe arave biarine. Ya ki to be xo biamenê dewe leê mı. To ez ardınê lingunê (ningunê) ho. Tırk welatê ma zazau kerdo binê lingunê xo ra, eve zordariye ma sero hukım kenê. To ki na dewlete rê xızmete kena, to ezo feqır hega ra dardune we, wervay, bêzar ardıne tıka araq phoncıkunê mı ro şi. to honde heşireni ça mırê ana? Wenda bia qaymaqam, hama cuamerd nêbia, nara tepia ki nêbena.

Tarıx : 1978

>>> peydı şo (to back)

Zazaki dı Fekê Sewregi dı qandê jew herf bol yeno qısey kerden. No herf Arabki ya ji Yehudiki "ayn" paneno, Farski dı çino.

Ayn jew konsonanto (herfê bêvengo). Alfabê Latini dı ayn çino, hama eke alımi Arabki be alfabê Latini nusnenê, apostrof kar anê qandê herfê ayn (éyn).

Mesela: Éalaikum, muéal-lim be herfê latinki. Nıka Zazaki dı, fekê Sewregi (vera-roz) dı ayn esto, ma se kenê?

Mesela: éyb (tırki: ayıp); ercan (tırki: ucuz); érd (tırki: toprak); ém (tırki; hala); seét (tırki: saat)

Her wext ayn yeno verê herfê vengini (Vokal). Ma bol Zazay ra qesey kerda, tayn wazenê herfê ayn bınusnê, tayn nêwaznê ayn bınusnê. Eyk ma ayn nênusnenê, o waxt wendoxanê xıribi nê-zanenê senin bıvajê.

Mesela: eyb, ercan, erd, em. O wext em (hala) u embaz éynı kip (şikil) dı yeno nusna-yen, xama vatışê cı zey piya (zeyjew) niyê. Ya ji: erd u erdış, vatışê cı zey piya niyê: érd u erdış bıbo raşto.

Şıma se vanê, fikirê şıma çıçiyo?

Fikirê hetê Linguistan:

Terry Todd u C.M.Jacobson nusnenê apostrof. (bewnı: "Grammar of Dimli", pelge 181 (Terry Todd, 1985), "Okuma Yazma" (C.M.Jacob-son, 1997). Ludwig Paul ji vano ayn esto, yeno Arabki ra, o nusneno dilbilgisi dı apostrof, mesela: édizyayen. Xama L.Pauli Dilbilgisi nusna u qandê raşt nuşten/ortografi-yo babet nêda. (bewnı: "Zazaki: Grammatik und Versuch einer Dialektologie 1998, pelge 3)"

Fikirê hetê şarê Zazay:

Koyo Berz, Neco Büyükkaya u Grup Vatê vano: ayn muhim niyo, ayn nênusnenê. (bewnı Koyo Berz: Kolê nêba, 1995; N.Büyükkaya: Kaleminden sayfalar, 1992, pelge 420; Haydar Diljen: "Ziwanê ma Alfaba, 1996; magazin: "Vate, pêserokı kulturi")

Xama vırendı Malmisanıj ferhengê xo dı ayn be apostrof nunsneno, mesele: éferım, édet kerdış, u (bewnı: Qısebendê (ferhengê) Dımılki-Tırki, 1992).

Editörê ZazaPress nusneno aksent (accent aigu): Èm, Èrd, seét, Èyb. Na praktik be daktilo u computer ji rahato. (bewnı: Faruk İremet: "Zonê ma Zazaki", 1996 u kıtabanê ciyê 1993 héta ewro dı "é" gürwe ano)

Wedat Kaymak, Piran ra, apostrof kar ano. (bewnı "Elfiba Zaza", 1995)

Fikirê şıma, delali wendoxi, çıciyo? Şıma rê se vanê? Vateyê "é" Zazaki dı bıbo yan zi nêbo?

Vatê pêyên: Kurmanji dı ayn ji esto. Turkiye dı (Standard-Kurmanji) ayn nino nusnaen. Xama Armeniya u Rusiya dı alfabê Kurmanji be herfê Kyrillic yeno nusnaen (Beazdi-Kurmanji). Na alfabe dı ayn yeno nusnaen!!

>>> peydı şo (to back)

Cıxızı

Garcia Lorca

No bêveng
ray
no ray.

no bê ocax
mojleyê cırcıri
no mojleyê cırcıri.

U no kı rakewno
zıngılık o
nêy zıngılıkiyê.

Çarnayox Faruk İremet

>>> peydı şo (to back)

Zey wuni

Mehmed Kemal

Wuniyê wuniyey dı wuni
Wuniyey dı çi wuni esto
Na kêyneki dı çıçi esto
Na kêyneki dı çıçi-mıçi esto

Ne wuniyeya xü
Ne çıçiyêye xü
Ne mıçiyêna xü dano

Na dı çi-mi çıyê çınyo
Tenya nê yê kêyneki esta
Estena cı çınya.

Newedera cüwayış

Na dınya ra şiyayenı esta
Kaynati dı vıni biayenı çınyo

Bı érdana, bı şenayeya
bı maden u metalana
newedera bira

Kıhan mıhanan
Eziyet dalıqnayenı
Hétakı bıhelısna

Çarnayox Faruk İremet

>>> peydı şo (to back)

Edulı

Koyo Berz

Dewa Edulı da-hirısê keye bı u namey cı Mextele bı. Banê Eduli nan qıbledê dewı dı deyeyê sero bı. Nê dı way u dı bıray bi. Edulı qıja (werdêka) hemını bi. Wa u bırayanê Edulı zaf ay ra heskerdê. Qandê kı Edulı keynekêda bol baqılı, bol şirını, zaf xasekı u şênı bi. Goş nayê ma u pi, wa u bırayandê xo. Ay zi ma u pi, wa u bırayandê xo ra zaf heskerdê. Labırê bızêk u kavırandê xo ra zi bol heskerdê. Nêwaştê inan ra abıriyo, inan vınikero yan zi çiyê biro inan sere dı. Zey gandê xo wınyayê inan ra u ê wari kerdê. Panc bızêkê Edulı u hirê kavırê cı estibi. Labırê ê bızêkandê cı miyan dı zu bızêkı estıbi kı, Edulı namey cı Leylanı nêbi pa, ay ra zaf u zaf heskerdê. O wext Edulı hewt-heşt serê bi. Dewızan u merdımanê Edulı zi Edulı ra zaf heskerdê. Riyê Edulı tım hüwateyın u kêfın bı. Dewda Edulı dı wendexane çınêbı şıro u tey bıwano. Wendexaneyê Edulı wınyayena, çereberdenı u çıraynayena çarwan, bızêk u kavırandê cı bi. A u inana bibi enbazê pêyê gemı, ê miyandê bıran, dahl u mêşan, serdê awan u bınê dar u beri. Herwına ê sırdar u wext ravêrdoxê ayê rozdê teng u heray bi. Wırna hetan zıwandê pêra fahm kerdê. Wıni bibi ki bı seatana pê kışta ronıştê, ay inan rê deyri kerdê, inan zi goştareya cı kerdê. Bı zıwandê pêya pêdı qısey kerdê. Bê inan kesi inan ra çiyê fahm nêkerdê.

Edulı şewra rewê werıştê, dest u riyê xo şıtê, sêparey xo kerdê, qandê dıhirı xo rê werd kerdê hadre, nan, penir, helawı u çiyo zey inan kerdê tewre yan zi dısmalda xo mıyan. Wexto kı tewre biyê eştê xo qol, wexto kı dısmalı biyê pıştê xo mêra u şiyê gewıra bızêk u kavırê xo vıradayê, vetê, ê şanayê xover u berdê gemı çıraynayenı. Labırê wexto kı werıştê veyndayê enbazandê xo yê binan zi. Bê inan gemı nêşiyê. Veri veng kerdê a Hebiza u vatê: -Hebiza xo hadre kı ma bızêk u kavıranê xo berê çere. Hebiza zi veng kerdê a Atı, Atı veng kerdê a xanımı u Xanımı zi veng kerdê a İmı. Bı no hesaba pê haydar kerdê. Edulı, Hebiza, Atı, Xanımı u ima hıma hıma çaxdê pêra bi. Temenê cı zey pê bi. Heme zu serı miyan dı marda xo ra bibi. Nabêndê ninan dı mengan kay kerdê. En pila ê hemını İmı bi, İmı zi şeş-hewt mengi Edulı ra pilı bi. Panc hemını xo resnayê pê tepya bızêk u kavırê xo şanayê xover u verê inan dayê gemı, cadê çeredê boli, merg u mêşan, dahl u bırıkan miyan.

Rojan ta rojê, fına nê embazanê pêyê dewı, bızêk u kavırê xo şanay xover u berdê gemı çere. Deman ra wextê mazi u beluwan, sêz u teyan, tar u tur u herwınay bı. Şi resay keredê erdê suri ver u dı dolda erdê suri dı bızêk u kavırê kerdi çere u geyray mêşedê Baboyê erdê suriya kı, xo rê mazi u beluy arêkerê, bewrınci, tey u sêzi bıçinê. Bızêk u kavırandê ninana kewtibi çere, nê zi kewti bi a bır, teyêr, sêzêr u bewrıncêran ser. Kıştêra mazi u beluy çinayê kerdê tewrandê xo, kıştêra zi tey, sêr u bewrınci çinayê kerdê tewrandê xo yê werdi mıyan. Kêfê hemını zi zaf weş bi, qandê kı kewti bi boley mıyan. Bol maziyan, beluyan, tey, sêz u bewrıncan mıyan. Kêfê çarwandê cı zi zaf weş bi, qandê kı ê zi kewti bi çeredê boli mıyan u xo rê çerayê.

Gırdanê cı veri cı tembe kerd bı u vat bı: "wexto kı şıma darê yan zi puncê bewrıncêri vinenê, hetan kı şıma siya xo cı niyerzenê kok u puncdê cı miyan u ey weş qontrol nêkenê şıma nêşırê u nezdi cı nêbê. Çımkı maro siya bewrıncan ra zaf heskeno. Qandê coy zi şıno puncdê cı miyan dı kılorı beno kı teyr u tur, cın u cınawıro werdi niro u bewrıncan nêwero. Wexto kı şıma si niyerzê puncdê cı u bêqontrol şırê xo acı qelıbnê u bewrınci bıçinê, eger mar pa bo hıma herunı dı dano şıma dı. Eyra vanê haya şıma şıma ra bıbo. Ninan hemını zi goş nayê pil u pirandê xo, ma u pidê xo, gırd u gırdandê xo u qısey inan tepıştê. Koti dar u puncê bewrıncêri diyê, veri duri ra si eştê kok u puncdê cı mıyan, bahdo çıwandê xo ya gılê cı lunayê, pêşanayê, weş weş qontrol kerdê, wınyayê u hewna şiyê nezdi cı yan zi cıra bewrınci çinayê.

Dı a geyrayena xo dı puncêdê bewrıncano bol gür u serê cı pırê bewrınci di. İmı bi erd ro, erd ra siyê gırotı u eştı puncdê bewrıncêri mıyan. Wexto kı si eştı bi pıffı pıffa mari u mar qala. Dı a qalayena xo dı punci miyan ra kerd teber kı zey boxımdê patilayo. Hendê metroyê puncdê bewrıncêri ra kewt duri, labırê fına peydı ageyra puncdê bewrıncêri ser, qıra xo kerdı berz, qota xo şanê u çend fıni pêsero qala. Tabi inan fahm nêkerd o yo qandê çıçi qaleno u wazeno se vajo. Labırê tersandê qalayenda ey ver nê peydı anciyay, remay u hendê da-vist metroy puncira kewti duri. Tabi xebera ninan çiyêra çınêbi kı, embaza ê mari punci miyan dı bi u wexto kı ninan si vırnêbi puncdê bewrıncêri ra amêbi cıro u pa bıbı dırbetın. Qandê coy embazê cı nêwaştê embazê xo dırbetın ê punci miyan dı verdo u şıro. Qandê coy heme rısk gırotbı xo çıman ver u fına peydı ageyra bı punci miyan, embazdê yan zi embazda xo hetı. Wexto kı no ageyra punci miyan u fına miyan ra nêvıziya, nê daha nezdi ê punci nêşi u cıra kewti duri. Çımkı bol tersay bi u nêwetardê şırê nezdi cı. Cıra kewti bi duri, labırê hewna zi tersayê, lerzayê u pê tepıştbı kı, çiyê nêbo cı. Şıma zanê kı mar bol xofıno u riyê cı zaf serdo. Kes çend bıcesaret beno wa bıbo çı wext mar bıvino hol beno xoser, xof gêno u cıra terseno. A dıdını mar bol xıncıno. Wexto kı çiyê bıbo embazdê cı yan zi embazda cı, ya ganê xo nano ser yan zi heyfê xo gêno. Cora nê zi bol tersay bi. Ay sera ninan daha nêwetard şırê nezdi puncandê bewrıncêran bê u cıra bewrınci bıçinê. Labırê arêkerdena xo ya mazi u beluyan ramıtı.

Rojê fına ninan bızêk u kavırê xo berdi gemı çere. Dı a rojı dı çarwey xo vıraday bi mêşi miyan u çarwey cı xo rê çerayayê. Labırê no fın dar u beran sera çi kom nêkerdê. No fın salêda duzı sero ronışti bi u xo rê delo kaykerdê (beştaş oyunu). Dı a kaykerdenı dı qaliyê kewtı a çarwandê ninan u heme fınê ra gürê pêser bi. Nina fahm kerd kı çarwey cı çiyêra tersay u qandê coy remay u gürê pêser bi. Nê zi fınê ra werışti xoser u hetê çarwandê xo ya remay şi. Şi wınyay kı bızêkê cı cayê dı, kavırê cı cayê dı komê pêser biyê. Serey xo kerdê têmiyan u wıni ê yê lerzenê. Labırê Edulı hıma fahm kerd kı bızêkandê cı ra zu kemiya. Çımkı ay herwext bızêk u kaviri amordê. Nê wınyay kı bızêka Edula Leylana çıniya. Na kışta a kışta, na doşi ser, a doşi ser wınyay. Hend di kı bızêka ciya delvergı fek dı u delverga hetê keriya remena u şına. Ninan seni delvergı di, bi qirı-wira cı u hemını pê fek ra kerd qirı-qirı, kerd barı-barı, veng kerd a çorşmi, veyda u gazi waştı. Hebekê duridê ninan dı dewıjêdê ninan bandê xo rê rewti vetê. Ey veng, qiri, qijini u gazi kerdena ninan aşnawıtı. Hıma bı hebıkda xo ro u hetê cadê vengiya lıngi hewaday. Bı vazdayena, bı lez u beza ame xo resna ninan hetı. Heta resa ninan hetı hêlera bıriya bı u hılpı hılpa cı bi. A hılpı-hılpı miyan dı nina ra pers kerd u va: -Keynêno se biyo? Zıwanê Edulı nêgeyra kı vazo "Bızêka mı delvergı berdı". Hebiza va: -Bızêka Edulı delvergı berdı. Ey va: -Hetê kotiya şi? Ay va: -Hetê diyardê ê keriya şi u bı destê xo ya kere mısna cı. Ney hıma hebıka xo kerdı xo dest u cayo kı ninan mısna bı cı, hetê ê caya kewt ray. Xeylê şı tepya hend di kı, siyêda gırdı vero verg bızêkı sero mêlı biyo u fek dekerdo qırı. Ney hıma fekê hebıkda xo kerd a vera vergi u tetık ant. Gümini kewtı erd u azmini ser. Güminida tıfıngıra verg hendê dımetroyan hetê coriya hol bı u fına peyser zey çıwaldê pemiya ame erd ro. Wexto kı ame erd ro kuzini kewtı cı ser. Tı nêvanê derba sıfti amêbi lıngda cı ro. Wexto kı fına kewt erd, nêşa werzo xoser u bıremo. Erd ra bı bulıkiya kerd şıro, ney dina derbi dıha nay pa u verg erdo kerd rehat. Rınd u rınd emeleya cı amê u pa qani bıkı verg merdo, da pıro u şı cı ser. Wexto kı derbê xo yê bini nay pa verg erdo derg bı u dıha nêluwa. Ey ra ey fahm kerd kı verg bêgan kewt. Şı ser u wınya kı verg erdo biyo rehat u merdo. Labırê bızêkı zi fetısnaya u kışta. No dewıjê ninan bızêkı gêno u beno ninan hetı. Edulı seni bızêka xo vinena vergi qıra cı dırnaya u fetısnaya, pey qahrêna, dana mermiro u bermena.

Kıştenda bızêkda xo rê na xeylê qahrêna, kewna ver. Na qahryayenı u verkewtenı ver nêweş kewna u kewna cay miyan. Nêweş kewtenda Edulı rê ma u pi, bıray u waya cı bol qahrênê. Bırayê ciyo pil cı rê soz dano u vano: -Edo to rê bızêkêda zey ay bıvina, bıherina u biyara. Tabi Edulı emel nêkena kı dıha bızêknada zey inan bıvineyo. Bıray ciyo pil dano pıro u şıno dewandê çorşmidi geyreno kı bızêkêda zey a bızêkda ay bıvino, bıherino u biyaro. Şıno dewda Xırabı, Qılxan u Miyaduni. Dewda Miyaduni dı bızêkêda zey bızêkda Edulı vineno. Wêrandê cı rê mesela verg werdenda bızêkda warda xo u nêweş kewtena warda xo vano. Mesela vatenı serra inan razi keno, bızêkı inan ra herineno u ano keye. Edulı cay miyan dı nêweş bena. Maya cı bızêkı weş şuwena, çiyo rengın kena muyandê ciya, cı xemılnena u bıray cı gêno beno cadê Edulı ser. Veng keno a Edulı veyndano u vano: -Waya mı, waya mı bewni mı to rê bızêkêda zey a bızêkda to di, herinê u ardı. Edulı cay miyan ra çımanê xo akena u wınêna bızêkı ra. Wexto kı vinena vana qey bızêka aya, çıkı bı a bızêkda ay mendê u to vatê qey sayêna, wertera kerda letey, wıni cı mendê. Edulı cay miyan ra hol bena xoser u pêşêna bızêkı ra. Ay serra Edulı bena weş, cay miyan ra vıjêna u zey veri şına çarwandê xover, tewrdê embazandê xo yê dewa.

Edulı wıni a bızêkı ra hes kena, wıni hes kena, nêwazena ay ra abıriyo u ay xo ra duri fino. Vana: "Nêbo kı çiyê biro cı seredı. Wazena kı şewı zi ay bıgiro xo vırarı u bı aya rakewo. Edulı namey a bızêkda xo zi Qerqaşı nana pa. A bızêka cı zi wıni mısena Edulı, wıni mısena cı, Edulı şına koti a zi cı dımı şına.

Bızêka Edulı bena gırd, ay vıradanê bızan miyan. Labırê wexto kı şandı bola çarwan yena keye, Qerqaşı hıma vıjêna cor, yena eywanı dı Edulı boy kena, qalena, çorşmey ra şına-yena u xo sawena Edulı. Edulı zi ay vırarı kena, lewi nana pa u ay rışena gewı. Bı no hesaba pêra heskerdena xo danê belli kerdenı. Çend mengi nabên ra ravêrenê, bızêka Edulı Qerqaşı yena kel u awra manena. Çend na mengi tepeya zêna u dıbızêki ana. Yanê dıletı ana. No fın Edulı bı ê bızêkandê Qerqaşa mıjul bena, wınêna inan ra, inan bena gema çıraynena u ana. İnan ra zi bol heskena u ê zi zey marda xo ay ra bol heskenê u a şına koti ê zi dımı şınê. A cı rê se vana wıni kenê. Çend seran miyan dı qeçê Qerqaşı, külfetê Qerqaşı beno bol. Çımkı hergı zayena xo dı tım dıletı ana. Bahdo ê bızêkê ay zi benê bızi, ê zi zênê u bı no hesaba benê bolê, bolêda bızan cıra vıjêna, vırazêna. Tabi Edulı zi ser bı serı bena gırd, bejna cı anvero şına u yena çaxdê jewjınayenı. Wextê do wıni yeno, Edulı ra keynekêda wıni xatunı, wıni xasekı, wıni baqılı, wıni pakı vıjêna kı, kes qimış nêbeno bewniro pıra. Rojê cı yeno, qederê cı abiyêno, qısmetê cı vıjêno u dezay cı yeno cı wazeno.

Edulı zi ben
Dınya dınyay miyan dı
Cay mı çınyo
cı miyan dı
Şaran rê
name peyda bı
Mı rê name peyda nêbı
Oy mı rê
mı rê mı rê mı rê
Mı bêwahêr
u bênami rê

Şari
heme xo rê name bi
Namey mı tey ca nêbi
Namena mı rê peyda bi
O name namey mı nêbi
Oy mı rê
mı rê mı rê mı rê
Mı bêname u bêwari rê

Name ame
neya şarana
Nêneya
name şardê mına
Şari rê name edet bi
Mı rê name tomet bi
Oy mı rê
mı rê mı rê mı rê
Mı bêwar u bêwelati rê

Şarê mı de bê xo name kı
Namey xoyê heqiqi xo ya kı
Şarnay ser xo name mekı
Namedê Zazaya xo name bıkı
Oy mı rê mı rê mı rê mı rê
Mı bêwelat u bênami rê

>>> peydı şo (to back)

Bê Name

Koyo Berz

Dınya dınyay miyan dı
Cay mı çınyo cı miyan dı
Şaran rê name peyda bı
Mı rê name peyda nêbı
Oy mı rê mı rê mı rê
Mı bêwahêr u bênami rê

Şari heme xo rê name bi
Namey mı tey ca nêbi
Namena mı rê peyda bi
O name namey mı nêbi
Oy mı rê mı rê mı rê
Mı bêname u bêwari rê

Name ame neya şarana
Nêneya name şardê mına
Şari rê name edet bi
Mı rê name tomet bi
Oy mı rê mı rê mı rê
Mı bêwar u bêwelati rê

Şarê mı de bê xo name kı
Namey xoyê heqiqi
xo ya kı
Şarnay ser xo name mekı
Namedê Zazaya
xo name bıkı
Oy mı rê mı rê mı rê
Mı bêwelat u bênami rê

>>> peydı şo (to back)

Roşnayoxê Zazayan lazım o tay çiyan ra féhm bıkero. Xü xapinayış kesi cayê nêresneno u kes nêşeno mesela xü ser fino u zelali kero. Netice di vanê xü bısınasno u dahwada xü rê wahêr bivijiyo. RAYA ROŞNBEREY Fedekarey, zanayey, camêrdey, xü hibekerdeney u qehremaney wazena. Kam nê çiyan, nê cesareti xü dı bıvino kewno rayda dahwada xü. Déhwa Zazayinı heme şardê Zazayan rê akerdêya. Tabi karê hermerdımi niyo meselandê xü rê wahêr bıvıjiyo. Ma wazenê ki Zazay hükümrani xü bê. Qandı kı kesi rê nêbê kole u xızmet nêkerê, mecburê kı cay xü şardê xü miyan dı bıgirê u qandê welatperwerey Zazayan u Zazaistani bıgırweyê, bıxebıtiyê. Bê na ray raynada reyayenda şardê cı çıniya. Dıriyey, oportonistey kam bıkero o xü xapineno. Jewbi Kesnay nêşeno bıxapeyno! Tarıxê şaran tari dı nêmaneno. Roj do biro do bıvıjiyo meydan. O wext riyê bol merdımandê inkarciyan u şüwenistan do siya bo. Ebubekir semedo kı déhwada xü rê wahêr bıvıjıyo, xü u heyatê xü da a ray u a rayda şardê xü ra zi şı hqeyda xü ser. Bı fıkır u kerdenandê xü ya o bı roşnayiya şardê xü u roşnayoxandê şardê xü miyan dı cay xü gırot. Homa rehma xü pey şa kero. Ey şardê xü miyan dı cay xü gırot, Cenetı zi cay xü bıgiro. O tım ma viri dı ro u ma ey xü vira nêkenê. Demê merdena serda cı dı, ma bı hürmeta ey anê xü viri u şardê cı rê, merdımandê ci rê, külfetê ci rê, dost u embazandê cı rê sereweşey wazenê. Raya êy raya reyayeyda şardê êy bi. O bı posanayena, bı cesareta, bêxem u bêxüf şı déhwada xü ser. Ey waştê ki şarê êy zi zey şarandê binan destan bın ra bıvıjiyo u serbest bo. Qandê coy lecê xü kerd. O hemverê sistemandê xırab u şaşan vıjıya u waşt kı şarê cı rêzılanê koledarey bışıkno u miyan ra bıvıjiyo. Serbestey u xüserbiyayeney wa ê şardê ey bo. Wa bımıro koledarey, bındestey, zılım u zordestey.

Tı virdê ma dı rê u ma to xü vira nêkenê...

>>> peydı şo (to back)

Dı gelikde awacadê berzi dı cado nızende benokom. Awa kêşanu ver ardandê koyan goredê meyldê mentiqara xü acêr veradana. dalpa réhmetdavarıtew ğezebdê vewre, xışxışoke (torgew) qıru qeşemi bı goredê mızmey meyıldê axera, xü rê verni (oğır) tayin kenê. Aw qayre nêşına. Aw, awa zelala ê zozanan kı tede celebiw keri çeremê awa zelalag sofiw pirıkê bı kolosan dı tede téret ginêw/desmac ginê u êg bê ğüslê bı awda tehare xü yê hérami kenê xü yêkdo téharo hélal. Aw, awa geliyan. Aw, awa serdê serhedanu bındê beriyan. Aw, awa bındê vewrdag tede biya hişine. Aw, awa ézmananag perdê hewri sero dı asimande perawa.

Aw çıcaw bıvêrêra ewca kena xori latı cayêk bıqastê derandê dordê Solexan nêbiya xori. Aw, çıçaw belgirê xü berzê rewani ewca dı érddekena dewar la tı cayêkde awe çemi bi qastê Darahêni u Hêni dı érdde nêkerdê dewar. aw, awa nehêlıkan. Aw, awa şafıran. Aw, awa kaşanu kındalanu délanu beyaran. Aw, awa şırıkanu awa avzêman. Mileti fenê şepedê Laseriyê, mileti fenê ceryaniyê, mileti fenê behriyê, mileti fenê şetdê awiyê, mileti fenê ézandê vıcuddê (leş) merdımiyê. Pêroyê çımê pêwayê, pêroyê ézandê candê merdımi hema merdımi amê meydan. Senin kı layan peynide dı çemde yenê rısenêpê. Çemıkê dı dengızde kunê têmyan. milleta Zazawu pêroyê. Miletan bı zıwan ê çiyêg dıqelbdê çinede zayê ine anêra zıwan ê çiwêg dı qelbdê çinede zayê ê çiyanra danê, ineg tedır xeberidanê. labelê tarix fenê deredog aw cıra vêrenara, zıwan fenê şelpe şelpda pêlda qawewo. La tarix o cawogawa xü rê kerdo kê. Awa çeman amnani zeg merdebêwa feqet éyni away zımıstani zeg belgirêkdog nino zıft kerdışi bı onewa şirina. Mileti ke ewnakiye, ge bêqudretê fenê laseriyê neyari, faşisti, qehru pêrişanu hêlak kenê zeg bı izındê Pildê Pilan mago yani mileta Zaza go tiyara tepaya bıveci meydan. Labelê aw cêrra nêşına cor yanê tarix zéf mıhimo. Seninkı aw dı deranu acêr şıno verbı béhır bı onawa miletike encax dı nêhelda tarixdê xü rê şıkenê bırse béhırdê temeduni. Tarix o çıwog bê cê mileti fenêg este dı candê merdımide çınibe, zıwan fenê guniyo. Vıcudde guni çende mühimbê, zıwanê dadêke érdaniya qayê miletêk mıhimo. Labırê bê tarix insan kermıkiyo, bê estıko, laşo. Tarix Remza zaferiya. Tarix vateyê tewhidê medeniyetanê, Homa Téalasenin şırikan qebul nêkeno bı o newa temelineke tarixêkdo ğerib qebul nêkenê. tarix qayê miletiku temedunêk o çıwogo nêbê nêbeno. Tarix u zıwan awarıdê miletêku temedunêkê.

Rocêg tiya niyamdê Hêniw' Darahêni'de éşira Mıstan esta, dı ewcade hébek Zazayê mayê perdê Sêwrekawo évdalek xü rê yeno ro maldê Homay (éc) gêyreno. Yeno awneno degır dı dewda Xanêkelê'de hawo Mıhmedê Mıstan hawo küçedê xü dewo u pireka cêke nanê xaşingi pewto, sele sero esto. Lodêk nani xaşingiya qulqulıkın rısawo pê, ewna boyekda weşe dano. O Sêwekecê mawo dewrêşek name cê Qadıro u ewna biyo vêyşan ewna biyo vêyşan degır nino hısab, bebılét biyo vêyşan, to diyo vanê kesê évdaleki, derwêşkı nêwenê. La eger bıqefılnêke enarey zéf wenê. Neyse enarey nanê xaşıngiyay şılêl niyamdebê o wext nêkewtê dest. Qadog Sewrekede éşirda Bucaxanrawo Mıhê Mısti ra vano;

-Mıho tay nan bıdê mı.
Mıhê Mıstanê niyamdê mentiqada Hêiw Palaw Darahêni vano;
-Qado şêytanêk vano çıwêg tiya perçimdê heni dangawa, hewşo cıra bancew to mırdi büku.
Qado Bucaxandê Sêwreke vano;
-Nê Mıho qet merdım qet merdım bı xeberda ê İblisidê léini keno?
Ena rey Mıhê Mıstan vano;
-Şeytanêkike vano enê nanê xaşingiye şılêlıni nıgi pabê selda cê bışane Qadi ver u cırê tayke mastê wesariyê tezey biya verşane wa hétag mırdi borê.
Kêyfê Qadi yeno vano;
-Mıho ge ge merdım bi xeberda şeytanike keno. Caizo günekari tede çınya..

Sosyoloji

Herçi dı bajarandê insani fenê seyin gürwexaneyêk (fabrikayêk) éyni çi vırazena. Yanê mémulê gürwexaneyek eger ma malo bı defo cıra vecın o bin pêro fenê jobiniyo. Bı eno newa insani dı sukandê bawlê jobini biyerê pêro dı bındê şemsiyeda jo milete ruha, fıkren, itiqaten exlaken, terefdê karira beno jo yeyke zéf bend nızdiyê jobiyayişi. Sukde cami, bazar=çarşi, mektebe, nêweşxane(bimarxane), parq, qawa pêro bı ortaxiyê. élaqa insaniya bı insanidır zéfa. Dü kıtapxane dı sinemadedı sélahiyatandê serhegide

>>> peydı şo (to back)

Mertali (Bilmeceler)

Rosan Hayig

Jew çiyêndê mı esto, zeli zıwani, nexşi kıtani, ne dino ne imano?
Jew çiyêndê mı esto, xüş xüş keno mar niyo, sıyayo Ga niyo, topçıyo necar niyo?
Jew çiyêndê mı esto, Heş bıllena kew erzena?
Jew çiyêndê mı esto, dara zınari, çemçilıkê kınari
Jew çiyêndê mı esto, koti şınê oyo toya.
Jew çiyêndê mı esto, şıno geyreno, geyreno şandı yeno fekdê kêveriya hendê pırozınê ca gêno.
Jew çiyêndê mı esto, şıno geyreno, geyreno şandı yeno hendê panotê ca gêno.
Jew çiyêndê mı esto, şıno geyreno, geyreno şandı yeno fekdê kêveriya fek akerde maneno.
Jew çiyêndê mı esto, to ya besto.
Jew çiyêndê mı esto, çarşıra gırot zew, ard keye bı hezar.
Jew çiyêndê mı esto, ekı kesi perro se, hetan kı hewt koyan peydı heri nêzırê kesi nêvıradano.
Jew çiyêndê mı esto, gındıka sıya, vıradê dınya.
Jew çiyêndê mı esto, bêro kerero nêmıreno, bêro awro mıreno.
Jew çiyêndê mı esto, rozdıhirı rakewno, şewı geyreno.
Jew çiyêndê mı esto, bolê bızi şınê de, qolê vaş nêşıno de.
Dapirêda mı esta tım u tım piney kena.
Çiyêndê mı esto, kerera gıneno erd ro dun keno.
Çiyêndê mı esto, kerga sıya vêre aqelsıya.
Çiyêndê mı esto, serê bani pırrê nıhey.
Çiyêndê mı esto, seni kı vazê şıno, labırê vera cor nêşıno.
Çiyêndê mı esto, çewtık çewtık hewt koyan peydı kewtık.
Çiyêndê mı esto, roz axayo, şewı xırmekaro.
Çiyêndê mı esto, o kız kemer no kız kemer werte dı mılla Emer.
Çiyêndê mı esto, o kız kemer no kız kemer werte dı gogerçinı.
Çiyêndê mı esto, pê dıma rêz benê mey niyê, bar wegênê devey niyê, şew u roz gırweyênê insani niyê.
Çiyêndê mı esto, kalıko sıya bani sero reqısya.

Not: Cewabê mertali, ya bı postaya yan zi bı postayê-e (e-mail) bırışê ZazaPressi rê. Êy kı cewabê mertalan raşt da, serê belaş bıbo aboneyê ZazaPressi.

>>> peydı şo (to back)

 

Zaza u Kırdas

Roşan Hayıg

Rojê tayn kırdasi baranê xo bar kenê Bergirandê xo u şınê sukı. Resenê sukı tepya sukı mıyan ra benê vılla kı çı-mi xo bıroşê. Bı a vılla biyayena nê çi xo hemi roşenê, cı rê çı çi keyi lazımo herinenê. Bahdê herinayenda çidê keyi nê şınê postal rotoxi ser u hergı zew xo rê cıtê postali herineno. Labırê pêro zi zew rengı ra postali herinenê. Renga kı weçinenê zi sura. Heme çiyê xo herina tepya nê danê pıro kı birê dewda xo, keyandê xo.

Xeylê ray amey tepya wazenê kı cayê dı solıxê xo bıgirê. Cayê do awi u çereyındı qandê solıx gırotenı vınderênê. Vınderdi tepya nê bergir u estoranê xo vıradanê çere u şınê cayê dı siyan sero pê duşne dı roşenê u lınganê xo hetê pêya kenê derg. Solıxê xo gırot tepya nê kenê kı werzê pay u ray kewê. Dı a werzanayenı dı nê weynenê xo ver kı, lıngıyê pêro sur kenê u pêro gınayê têmıyan ro. O wext nê lınganê xo nêsınasnenê, çıkı nina pêrını zi postalê suri gırotê u kerdê xo pay. Nê xeylê cadê xo dı pawenê.

Dı o sıre dı zew raywanê yeno u selamı dano ninan. No raywan zi Zaza beno. Nê ney dı serweşi kenê u bahdê serweşi kerdenı nê ney ra pers kenê u vanê:
-Tı çı kesê, ti yê koti ra yenê u şınê koti?
No vano:
-Ez Zazaya, ezo sukı ra yena şına keydê xo.
Nê vanê:
-Tı şenê ma rê qeyret bıkerê?
No vano:
-Eger dest u bera mı bêro, ez şıma rê qeyret kena. Ka vajê derdê şıma çıçiyo u çı qeyret şıma rê lazımo?
Nê mesela lıngandê xo cı rê vanê u vanê hal u medey ma unayo, ma yê nêşenê lınganê xo cêra abırnê. Lıngê ma bıyê têmıyan ma yê cêra nêvezenê kı, ma werzım pay, werzım xo ser u ray kewım şımı keydê xo. Egêr tı Zazayê tı şenê ma rê, lıngandê ma rê ray u çareyê bıvinê, rayê ronê ma ver u ma na têmıyaney ra bıreynê. Tı zanê postalê ma hemını zi surê u zey pêyê, coka ma yê nêşenê bısınasnê.
Zaza weyneno ninan ra kı, kesê do baqıl (aqıl) ninan mıyan dı çıniyo. No Zaza vano:
- Ez şena rayê şıma ver fina, şıma rê qeyret bıkera. Labırê şıma do xelata mı bıdê.
Nê vanê:
- Tı ma na ezabey ra bıreyn tı çıçi wazenê bıwaz ma dam to.
No vano:
-Wınyo se ez şıma reynena, hıma şıma do zi nê baranê xo bıdê mı.
Nê vanê:
-Tı ma bıreyn wa barê ma to rê bê.
Uza dı no Zaza çıweyê keno xo dest, kewno ninan ser u fineno ninan lıngan. Bena ax waxa nina u nê qirenê. Wexto kı do dano lıngandê ninan ro u lıngê cı tewenê, nê lınganê xo ancenê pêser, ancenê xover. Wexto kı nê lınganê xo ancenê pêser, ancenê xover, o wext herkes lınganê xo sılasneno. Lıngê xo sılasnay tepya nê werzenê pay. Nê hıni baranê xo danê ê Zazay, zew bı zew lew nano Zazay desta u vanê: "-Homa to ra razi bo (Xwedê jı te razibe) ew danê pıro şınê.
No Zazay ma zi bı şeytaney u baqıleyda xo ya beno wahêrê barandê hadreyan u çidê keyi. Baranê xo u çidê xo ya gêno u şıno keydê xo.

Mesela Zaza u Kırdasi

Rozêda bol germı dı zew Kırdas ini sero beno. No kırdas weyneno kı zew Zazayo akışta vera serdê ini yeno. No Zaza zi bol biyo teyşan. Wexto kı no Zaza yeno ini ser, no nê Kırdasi nêvineno. Tı nêvanê no kırdas şına darı ser u ray ney paweno ka no do biro u se kero. Zaza yeno ini ser u xo rê awı şımeno. Awı şımıtı tepya weyneno bınê darı honıko, no hıma na darı bındı verê xo keno vera qıble u nışeno nımazi ser. No nımazê xo keno, tızbanê xo anceno u dest bı dıhayan, veyndenda Ellay keno u vano:
-Ella tı dıhayanê mı qebul bıkı.
O kırdas darı sera vano:
-Ez qebul nêkena.
Zaza weyneno xo çorşmey, xo çorşmey ra kesi nêvineno u kes çıniyo. Hıma meraq keno no veng kotira vızya, kotira ame. No fın fına veyndano Ellay u vano:
-Ella dıhayanê mı qebul bıkı.
No kırdas fına darı sera vano:
-Nê, ez qebul nêkena. No Zaza şaş beno u vano: "-Eyni Ellayo mı sera qısey keno. No hıma nımazi sera werzeno u vano:
-Qe qebul kenê bıkı, nêkenê mekı. Xo ra mı zi awdaz (odaz) nêgırotbı kı, ew dano pıro u ini sera şıno.

>>> peydı şo (to back)

Ya Hızır şewa tariya

Íbrahim Dogan

Gege zaf bena derg merata şewe
Roştira axuzar manene çımemı
Kuno ğeyale şewa tariyede
Ya Xızır tıkotiya xo mıresne
Benaso bedosto zere na odade

Zere odede ezo cıla xo teyna
Heyale yarera nexelesinora
Tı felaka tımeleka,tı cına tı periya
Ere zalimi be ze Xızır xo bıresnemı
Honake ez nemerdo zere na odade
Ya Xızır tı kotiya xo mıresne

Teynaro zere odede tekoteyna
Newesiyo merdi ene cımanemı ver
Emşo halemı hal niyo sodur nivineno
Belke meyitemı na odade poyino maneno
Ne naso ne dosto kes cayemı nezaneno
Ya Xızır tıkotiya xo mıresne
Canemı dunyara biyo serd qudume mı şikiyo
Qelbemı tıvane dawulo dano puro

Derde ez gureto nezano mıre seybiyo
Canemı ze cemedo ez Araqde xeneqiyo
Çımemı berbişra biye zuya hesir xelesiyo
Yare ezkerdo waire derdi heliyo şiyo
Ya Xızır tikotiya xo mıresne

Domanemı bene perişan merdena mı dıma
Gele hevaliyo hogiri dero cirana xatırbe şıma
Mıberene Welate VARTO ,yi dewa MUSKA
Dakılamı cigeramı doguşiyo direncani teslime ıma
Ya Xızır tıkotiya xo mıresne

No cı tofanbi na zewajra mıre ame
na sene şewebiye mıre biye mane
Canemı veşa cigeramı gureto kıle
Kese mı cino mıre tase ağwe biyarone
Ya Xızır tı kotiya xo mıresne

Hılka hılka mına mıra veng nevejino
xo demdano sekeno canemı nelevino
Balişnamı hesirara biya camure sere mı nelewino
Hermane xo keno berz desto payemı neceno
Dilegami saye pilira ne derde mi yareki bivino
Ya Xızır ti kotiya xo miresne

Mi qayt kerd khale mısera vıneto deste jü çüyo
Va a vicdansıze xovera bıke tore seybiyo
Mı va ya Xızır va ez piro Seynesemiyo
Ez biyo heşarke mi heun diyo
Çimane mıra hesir şiyo
Teze Zere cılede niştoro ze ağwe giriyo
Mı rena va ya Xızır xo miresne

>>> peydı şo (to back)

 

Héta qatê Homay

Faruk İremet

érdê ma bê lejwano
lejwanê cı eza loooo
welatê ma êyê rosenê
wayêr bıvıci embaz

no halê ma rê dınya huweno
bı xü ya qırfi mekı
mı dı qırfi mekı
hele hele
bı nameyê şarê xü ya
qırfi mekı
wuca dı
namey éslê to karıte yo
namey kal u pi to embaz

mı rê ékit kı
êy kı nıka
destê xü danê to
riyê to dı bıra yê to yê
dostê to niyê
çımandê inan dı
tı xintê do lete leteyê
senin mı rê vanê
"-no merdım ajan o
merdımê do xayın o".

"ajanê" bi hézara "ajani"
"xintê" bi hézara "xinti"
ez vana: rindê cı
şıma héme şarê Zazayan rê
fınê dı vacê ;
-héme Zazay ajan u xintiyê.

ékit kı, ez guniyê to ra ya
ékit kı, ez to nêroşena
ékit kı, héta homa corra biro war
ez éslê xü nêroşena
inkar nêkena
to ray dı nêverdana
embaz ez Zazaya
héta qatê homay

Ğo Hésiyê (ayabê)

Zerweş Serhad

No çı derdo bêdermano
Derdê Zazayi zaf gırano
Welat cayê camêrdano
Zerejo gewro waneno

Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê héyran biyayê

Bejın torê héyran biyayê
Derdo gıran, derdê Dımliya
Deyri kena ez bêhala
Tejel, qısmet u niyet ğırabo,
Miyanıki u bınıki hérb, o...

Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê héyran biyayê

Bejna torê qurban biyayê...
No çı halo, derdê malbat
Dıwêl wazenê be ceméat
Piyabest u paşti bıkı ğeyret,
Şari miyand, bıbê serbest...

Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê héyran biyayê

Bejnda torê qurban biyayê...
Ğetay, günay pêrın estê
Kemaneya to, tı sıstê.
Şari miyandê tı dewıstê,
Werzê ayabê, ğo hésyê...

Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê héyran biyayê
Bejnda torê qurban biyayê...

1994

>>> peydı şo (to back)

 

Zazayêna u tarixa

Faruk İremet

fına ame wesar
mı vira kerd vewr u puk
şanê siyay u qeleşey

kameya xü rê
wahêr vıcyayena mı
zorê to nêşıro
çım suro bêbext
ferqê kütık u verg çıçiyo?

zıwanê xü edo veca qate asmên
no mı rê veyveyo
mı rê şênayeyo
mı rê vılıkê ver layan o

kokê mı dı qelpey çınyo
rote...qet niya
arıqê mı dı qıseyê xaseki
zazakiyo

mı ra pers mekı
kamo rote?
rotey vinayenı karê mı niyo

o kı estori rê vano qatır
her vineno
zerecê qefesi
kokê xü roşeno
ez éyneyê to niya
ez çare akerde Zazayêna u tarixa

>>> peydı şo (to back)

 

Dayê Dımliyê Gazıncênê

Zerwes Serhad

Érd u azmin qelışyayo
No taqetê ma bıryayo
Derd u kuli zeydiyayê
Zerriya ğorta hıleyaya...

Dımli gazıncênê Dayê
Zazay qahriyênê Mayê
Ağ lımın dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê qurban biyayê
Wiy lı mı caro, ağ lı mı caro...

Dest u baziyan weşanê
Ma ğo na dahka verşanê
Dost u dışmena bıslasnê...
Dımli gazıncênê Dayê
Zazay qahriyênê Maye
Az lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê biyayê
Wiy lı mı caro, ağ lı mı caro...

Roj ame roj ğırabêri
Zerweş vano, bıra bêri
Bewni Malbat u Welati
War u Wettenê ma koni?
Dımli gazıncênê Dayê
Zazay qahriyênê Mayê
Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê qurban biyaye
Wiy lı mı caro, ağ lı mı caro...

Ma'dı ne hal mend ne'zi ğatır
Tırki amey vanê: Batır.
Kırdas vano: Gışki bıgır.
Pêro piya juw fekran vanê
Wa cısnê Dımliya bıbo kor
Ê rojan ê'do qet nêvinê...
Dımli gazıncênê Dayê
Zazay qahriyênê Mayê
Ağ lı mı dayê, wağ lı mı mayê
Ezi torê heyran biyayê,
Wiy lı mı caro, ağ lı mı caro...

>>> peydı şo (to back)

Siwon ra yew leqmatık*

Arêkerdox: Cihat Kar

Kolê kolê hezazê
Adır bınê kelazê

şari ma şemami ma
Tırkmani xulamê ma
Kurmanci gawani ma

şari şemı berdı
Dı Sıwoni ser dı

Siwon caykew raştu
Pa mezget vıraştu

Mezgeti ma niyu
Mezgetê teyranu

Cawcuri arweşanu
Darê dı lemanu

Élbê qınteranu
Qebaliki hakani

Qıjıki alaqiyayi
Tıfıngi bereqiyayi

Dı kendali kewti
Gay u bızi lewti

Qıjıki venda dar
Venda piri émbar

Va: "Dê bi tever,
Mı na tu damar."

*Leqmatik: Tekerleme
Ca: Siwon, Genc, Çewlıg

Dato Zeryan

Bewnê héme tarixê alemi, tarixê ci cayê ra dest pêy kerdo. Ê şar yan zi milet çı wext tarixê xü ra béhs keno, çıno tarixê xü yê nuştey ra infermasyon veceno u nêy infermasyon miletê binan rê mısneno. Zazayan dı tarixê nuşte her çendı neweyo se, fına zi tarixê cı yê nuşteyê kıhani estê. Zazay bê tarix niyê. Zazay bê nustey niyê. Her çendı veng u qirayenda Zazayan nızım zi bo, fına zi vengo. Vengo dano. nustey kı tarix miyan dı, çend zéif ameyo nuştenı zi, tayn taynan (sere dı Kıradasi=Kürdi) yenê, wazenê o tarixê nuşteye zéifi zi werte (orta, mabên) ra werzanê. Mı xü rê éht kerdo, êy çi kı ameyê nuştış u bı destê şöwenistana ameyo vırnayış edo ina veca ver u şarê ma rê, roşnayoxanê ma rê bımısna u vaca; -Bewnê, êy kı her wext tarixê mayê nuştey vırnenê u o kı mı diyo Kırdasiyê. Naya dost u bıra biyayenda kırdasan. Naya roşnayoxey, nuştoxey, tarix zanoyoxey. Kesi ra mınetê ma çınyo. Ma welat hezkerdoxê Zazayan nêy çi ju bı ju vecê roşnayey. Peranê ZazaPressi dı mı kıtabê Baytar Dr.M.Nuri Dersimi dı ra şiirê Alişeri senin ameyo vıranyış mısna bi. Nıka zi şıma rê senin kıtabê Baytar Dr.M.Nuri Dersimi "Viri ardenda mı (Hatırıatım)" neşırê newe dı, bı redaktordeyda Mehmet Bayraki senin ameyo vırnayış, bı yaremeteyda Ahmet Fıratiya şıma rê tiya dı bımısna. Fıkır u qelemê Ahmet Fırat verzanena u ana tiya;

"Öz-Ge yayınevince 1992'de neçıredilen Vet.Dr.M.Nuri Dersimi'nin "Hatıratım" isimli kitabının ilk sayfasında şu ibare yer alıyor: "Sadeleştirerek, Notlayarak ve Resimleyerek Yayına Hazırlayan Mehmet Bayrak".

Söz konusu kitabın sonunda, 283-344 sayfaları arasında yer alan, M.Bayrak tarafından ilâve edilmiş "Fotograflar ve Resimler" bölümü var. Buradaki bazı resimler, Nazmi Sevgen'in 1950'de Tarih Dünyası dergisinde yayınlanan "Zazalar" konulu dizi yazıların içinde yer almaktadır. ancak, M.Bayrak bu resimleri alıp yeniden yayınlarken, orjinal resimlerin alt yazılarında tahrifatlar yapıyor. "Zaza" sözcügüne olan düşmanlığından dolayı, nerede bir "Zaza" adı geçmişse, onu ya "Kürt"e çeviriyor, ya dabaşka bir sözcüğe..

İşte, söz konusu bazı resimlerin alt yazıları:

1. Orjinal resmin alt yazısı: "Zazalar da çalarlar.."(N.Sevgen "Zazalar", Tarih Dünyası, Sayı: 11, s.465, 15 Eylül 1950) M.Bayrak, yayınladığı aynı resmin altına şunu yazıyor: "...saz çalan bior Dersimli alevi Kürt." (Hatıratım, Ankara 1992, s.330)

2. Orjinal resmin alt yazısı: "Beyaz sakalları, karakteristik simalariyle şu adamcığazlar, Zazaların bütün vasıflarını taşımaktadırlar." (N.S, a.g.m Sayı:13, s.565, 15 Ekim 1950).

M.B, yayınladığı aynı resmin altına şunu yazıyor: "Makas vurulmayan sakal ve bıyıklarıyla Dersimli Alevi-Kürt tipler." (Hatıratım, s.331)

3. Orjinal resmin alt yazısı: "Zaza kadını, Türkmen kadını gibi üç peşli entari giyer.." (N.S, a.g.m Sayı: 10, s.411, 1 Eylül 1950)

M.B, yayınladığı aynı resmin altına şunu yazıyor: "Desimli bir Kürt kadının özgün giyimli üç peşli entari." (Hatıratım, s.335)

4. Orjinal resimin alt yazısı: "Zazalar, tütüne çok düşkündür. İşte size tütün tiryakisi bir Dersimli." (N.S, a.g.m Sayı: 12, s.510, 1 Ekim 1950)

M.B, yayınladığı aynı resmin altına şunu yazıyor: "Çubuğunu tellendiren tütün tiryakisi bir Dersimli." (Hatıratım, s.329)

5. Orjinalresmin alt yazısı: "Zazaları, bu beş kıyafette görürsünüz. Bu kıymetli bir komposizyondur. Pantlon parçalarından birinin sıvanması şecaat nişanesidir." (N.S a.g.m Sayı: 10, s.412, 1 Eylül 1950)

M.B, yayınladığı aynı resmin altına şunu yazıyor: "Dersim'de özgün ve modern giyimleriyle erkek tipleri." (Hatıratım, s.332)

6. Orjinal resmin alt yazısı: "Zazalar, karda hedikle yürürler. Ayağa geçirilen bu hedikler, karda batmadan yürümeyi temin eder." (N.S, a.g.m, Sayı: 12, s.513, 1 Ekim 1950)

M.B, yayınladığı aynı resimin altına şunu yazıyor: "Kürdistan genelinde ve Dersim'de kış şartlarında karda yürümek işin ayağa takılan hedik." (Hatıratım, s.1336)

Mehmet Bayrak ne sıfte, ne zi peyneyênê şövenizm o. Zeydê M.Bayrak a sedana şövenist u inkar kerdoxi estê. Beno kı tayın tayıni tiyadı nameyê N.Sevgeni bıvinê u écız bê. Ma zanê Nazmi Sevgen kamo. Ma zanê terteleda Dersimi dı no merdım ca gıroto. Ma zanê no merdım dostê ma niyo. Ma zanê no merdım ésker o. Ya êy kı vanê: "Ma dostê şımayê, ma bırayê pêyê." Nameyê ZAZA diyayeni ra écız biyayenı u nameyê ZAZA vırnayena mayê benê dost? Naya dost biyayenı u bıra biyayenı? Na dost biyayenı niya..Na bıra biyayenı qet niya...Na dışmeneya u bêbexteyda xiyanet a. N.Sevgen vano; "ZAZALAR..."!!! Şövenisti, şımayê se vanê???

>>> peydı şo (to back)

Ebubekir Pamukçu

Dinadı babet babet (tewur tewur) kari estê. Tayn kari estê, bahdê mekteban kewnê kesi dest. Tayn estê, gerek merdım qandê cı bıgırweyo. Merdım kardê xodı gırweyeno, beno wayêrê kardê xo. Yanê kardê xodı karê xo gêno xo dest. Tayn kari zi estê, gerek merdım sıro zeweri het bıgırweyo kı bıbo wayêrê cı. Yanê merdım sıro mekteb zi, gırwedê xodı bıgırweyo zi, zewnay het bıxebetiyo zi, peynidı kar karo.

Lavrê ze kı ma cordı zi va, kari babet babetiyê. Zaf cihetana merdım seno tesnifê cı bıkero. Mesela karê hewli estê, xırabi estê; karê rasti estê, çewti estê; karê weşi estê, tamsali estê; eêb No hesab merdım seno karandê rıhatana dest pa kero wu heta karandê çetınana zu listayê vırazo. Ew ek merdım wına, no hesab zu listayê vırazo, mado bıvinım kı roşnberey en cêrdê listadı ca gêna. Yanê karan miyandı en çetınê cı roşnbereya.

Roşnberey çıçirê çetına? Roşnberey çetına, çım kı roşnbereydı bê gırwayışi zew tılsimê, hım zi tılsimêdo gırd esto. Nê tılsimi merdım ne seno hêgadı bıvino, ne zi mektebandê berzandı. Merdım nêseno cayêdı bıherino zi. No tılsimo isani zeredı. ‹şte coka roşnberey çetına ew herg kesi dest zi nêkewna.

Merdım hêgadı çend seri bıgırweyo, beno zew cıtêrêdo erbab. Yan zi şıro zew asıngeri het çend seri bıgırweyo, beno zew asınger. Ek merdım sıro mektebdê mısnayoxan, beno mısnayox; ek sıro mektebdê toxtoran, beno toxtor. Yanê ek merdım xint yan zi gêz niyo, ew imkanê cı zi estêse, çıçi wazenose seno wınibo.

Lavrê roşnberey wıni niya. Merdım xint zi nêbo, gêz zi nêbo, pêro imkanê cı zi bıbê, ek merdımi zeredı o cewher çıniyo, merdım nêseno roşnberbo. Roşnberey ne hêgadı her miyandı nımıtiya, ne zi uniwersiteyandı perandê kıtabandê gırdan miyandı... Piyê ey mezgê isaniyo, maya cı zi zeriya isani. Çı mıhal kı mezg u zeriya isani rayda rast sero zewziyenê, wexto roşnberey yena dina. Zewmbi, cara mıkunê cı çıniyo.

Roşnberey zew karêno, zu meslegêna. Wıstayê na mesleg zi roşnbero... Roşnber, sıftiya cı merdımo zanayeyo, yanê ey mezgê xo ilma warikerdo. Çım kı bê zanayış, dinay kesi zi teng beno. Meslan verdı tahlilê kesi têfıl benê. Ew raya kı roşndê nê tahlilan vırazyena, a ray kokra çewt bena.

Lavrê tenya zaf kıtabi wendışa, zaf mektebi qedinayışa, yanê zaf çi mısayışa zi merdım nêseno roşnberbo. Merdım gerek camêrdbo zi. Ters u roşnbereya nêsenê bêrê pê het. Çım kı ek merdım tersanokbo, raya rast bıvino zi nêwetano na rayer vazo. Eyê kı cıra pêti, o tım weyneno ina fek. Çımê cıyo tım inandı. Ek ê çımanê xo tarikerê, o a sıat vengê xo bırneno, yan zi zey ina qısey keno. Yanê o cara nêseno ilmi ze rayber xo verdı rono. O cara nêseno çılaya ilmi bıgiro xo dest u roşnida aydı sıro. Çım kı poxda tersira ey zew wesarê kerdo xo mıl u wesarê xo dayo sari desta. Ez sekera zanayışê wınayêni!..

Ma vazım kı merdım hım zanayeyo, hım zi camêrdo, yanê qe tevayra nêterseno. No zi bes niyo qandê roşnberey. Herg merdımo zanaye wu camêrd zi nêseno roşnberbo. Ma vazım merdımo qe tevayra nêterseno. Xınçêra xo gêno wu kewno vergan miyan. Yan zi çıwey xo anceno wu bê sebeb xo çekeno meydan. No merdım belki camêrdo, la roşnber niyo. Camêrdeya roşnberi zu camêrdeyêda wınayin niya. A camêrdeydı dırustey zi esta, ew qandê coy zaf erciyayiya.

Etyara mayê yenê zewna xısusiyetdê roşnberey: dırustey... E, merdımo kı dırust niyo, o zanayebo zi, camêrdbo zi nêseno roşnberbo. Dırusteyra qestê ma çıçiyo? Sıftiya cı zew roşnber nêseno xo bı xorê zuri bıkero. Ezo vana "Xo bı xorê", çım kı en mühimê cı noyo. Merdımdo sıftiya cı xo bı xorê rastay vazo, yanê xo bı xo nêxapeyno, kı dıha dıma bıso sarirê rastay vazo. Ek zew merdımo pizedê xodı babetê, fekdê xodı babetê qısey keno, o merdım nêseno roşnberbo.

E, çiyo kı mayê zanê, belki vatışdê cıdı tayn riski estê. Belki heqdê madı qe rınd nêbeno. Belki tayni marê lengi çinenê. Belki ma kısenê zi. Lavrê payniya cı seni benose wa bıbo, gerek ma tım rastay vazım. Ek ma rastay nêvazım, ma hım xo hım zi xelqê xo xapeynenê. Poxda dı-hirê çepıkan u dı-hirê afferıman, xelqi xapeynayış karê roşnberan niyo. Sayedê na oportınistey xelq ewro kesi vero çepıki cıneno, lavrê o xelqdo mest zi marê lengi bıçino. Yeqinê sımabo, heta neka, tım u tım tarixdı no wına bı, noya tepiya zi odo wınabo.

Tenya mendışra zi metersê! E, herg kes qayılo zaf embazê cı bıbê, çorşmey cı herabo, zaf isanana merhabaya cı bıbo, eêb... Roşnber zi zew isano. O zi tenya mendışra hes nêkeno. Lavrê poxda nê sebebi zi rayda xora nêageyreno.

Ma vazım kı sıma zu uniwersiteyêdı, zew cematdı, yan zi zu politik hereketi miyandı zew merdımêdo erciyayeyê. Zew qeriyerêdê sıma esto. Herg keso sıma sineno. ‹şte no weziyetdı zi sımado sıftiya cı goşdareya vengdê xo bıkerê. Ek sıma cayêdı zu çewteyê vinenê, sımado a çewtey vazê wu rastaya cı bımısnê. Ek sıma wına nêkerê, sıma poxda qeriyerdê xo wıjdiyanê xo mahkum kenê. Sıma bızanê, no çı gırweyêdo çewto!.. Sımado semedê qeriyeri politiqa dıma nêvazdê. Sımadê tahlilandê xoya raya rastay bıvinê wu polotiqa zi xo dıma bıancê. Ek sıma wına nêkerê, mest tarixdo sımara mutlaq hesab perskero. Nay xo vira mekerê.

Zu kelimayê esta: qeybet. Zazaki’dı kelimaya "qeybet" zıwani miyandı esta. Yanê zu kelimayêda vırasti niya. Qandê coy rayda morfolojidı tahlilê cı teneyê çetıno. Lavrê ezo ezbeta cı sınasnena. Tersanokey, ecızey, zurkerey, têfıley, merezıney, pêro ezbetda qeybetirayê. Qeybet zi na ezbet miyandı zew lolıkêno.

O wıni zew lolıkêno kı kanci ganikewo, ê gani keno ze pırozın. Zew gano lolıkın cara nêseno guni wu leymra bıreyo. Wına wına, rozê yena, o gan helsêno wu erzêno zew sıloy ser. Qandê coy qeybetira tım duri vınderê.

Ek idayêda sıma esta, ek sıma qayılê roşnberê xelqdê xobê, nê lolıkira duri vınderê. Ek qüncandê qahweyandı, rayan sero sıma rastê cı yenê, sereyê cı bıpıloxnê. Sereyê cı bıpıloxnê kı herunda ey wa qıseyê rasti bıvaziyê wu mışoreyê meslan wa roşneyda rastaydı bıbo.

Welhasıl, roşnberey karêdo zaf, zaf çetıno. Sıma kı fınê xorê na mesleg weçinê, gerek sıma zanayebê, gerek sıma qeybetra bıremê. Yanê embazêno, roşnberey wıni meslegêda rıhat niya. Raya roşnberi wıni tım duz u asfaltên nêbena. Raya roşnberi zaf duri wu belayêna. Na ray sero telli estê, çal u kemeri estê. Na ray sero mar u mılawuni estê. Na ray sero veysaney zi esta, vınibiyayış zi esto, merg zi esto. Yanê embazêno, na ray rayêda çetına. Ek sıma roşnberê zew xelqiyê, gerek sıma na rayer heme çidê cıya, zey lilıki bıvinê wu gamandê metinana na ray sero cayê xo bıgirê.

>>> peydı şo (to back)

Hera u ju biyayenda Avrupa senin ame merhéleyê ewro

Çarnayox: Faruk İremet

1972
24 nisan
"Marêdöviz" qebul beno. Nêy 6 dewletê Èzay mabênê xü dı pêyenê. Kı pereyê kesi ê kesi ra vêşi nêbo. En vêşi % dı 2,25 şeno bıvıriyo.

1973
1 Çıle
Danimarka, Írlandiya u Qıraliyetê Britanya kewnê EGG (Sarê Norweç qandê Èzayey vano Nê.

1974
9-10 kanun
Pêser ameyenda Paris. New dewleti u reisêcumhurê nêy dewletan qerar danê kı serê dı hirê fınê birê pêser u Parlementoyê Awrupa qandê her merdım akerde bo.

1975
28 sıbat
Konvensiyonê Lomé sıfte mabênê JBA=EU u 46 welatê Afrika, Rocawanêindi dı pê yenê şartan imza kenê.
22 temmuz
Awrupa Parlemnetosi ra qererê do newe vıcêno, bı no qerera hetê ekonomiya imkananê JBA dıha hera beno 1 héziran 1977 dı tam kewno dewre.

1978
6-7 temuz
Pêser ameyenda Bremen. Fransa u Almanya bı teklifê do newe yenê. "Marêdövizi" ma hewadê u newedera sistemê JBA dı bı nameyê Sistemê Moneter Awrupa vırazê.

1979
13 awdar
Sistemê Moneter Awrupa kewno dewre.
28 gülan
Yunanistan bın ézabiyayenı nameyê xü nuşneno u şartê JBA qebul keno.
7 och 10 héziran
Tarixê JBA sıfte 410 ézayê Parlamentoyê Awrupa bı reya veçêyênê (yenê weçêynayış).
31 payızê verên
Konvensiyonê Lomé ê dıdını (Lomé II) newedera mabênê 48 welatê Afrika u Rocawanêindi (Westindia) imza beno.

>>> peydı şo (to back)

Standardizekerdena Zazaki rê nustey - 1

Asmen

VEWRE: VORE, VARE, VEWRI

Zazaki de serba qese "kar/Schnee/snow" hirê varyanti estê:
Vewrı [fekê Çermug-Soyrege, Diyarbekır)
Vore (vor) [Dêsım, Palo-Bingol]
Vare [Varto, Bingol, Pılemoriye, Xınıs]

Ni ki nia vacinê:

Vewrı varena
Vore varena
Vore vorena
Vare varena

Pers ita nuyo: ninu ra kamci oricinali rê nezdi mendo ke, mordem serba standardize bıcêro (bıgiro)? Diyalektanê Zazaki de xeylê vuriyaisê vengu estê. Kamci qese se vuriyo, pê qıyasê zonanê binu ra insan şikino veco meydan. ‹rankiyo khan de no qese nia biyo: vafr‚-
Kırdaski: berf
Soranki: befr
Farski: bärf
Se ke aseno, Soranki ‹rankiyê khani ra en nezdi mendo, çıra ke diftong -ef- nêvuriyo.
No diftong ni qeseu de ki esto:

7:
Zazaki: hewt (<HAWT<HOT)
Kırdaski: heft
Farski: häft
Zazaki: kewtene (<KOTENE<ku-)
Kırdaski: ketın [koka waxtê nıkay: kev-]
Farski: oftâdän
‹nsan şikino, zobina zonanê ‹rankiyu ra mısal bıdo, feqet netice serba Zazaki nêvurino. Diftongo ke Irankiyo khan de "-af-" biyo, Zazaki de veraneê xo -ew- beno.
Na biyaiye ki esta ke, no diftong -ew- taê feku de vuriyo, biyo -o-, -aw- ya ki -u-. En zêde fekê Palo-Bingoli, o ra dıme ki fekê Dêsımi de no vuriyais kewto kar.

Mısali:
Kewtene: kotene
Zewt: zawt, zot
Hewt: hawt, howt, hot
Çewt: çot
Hewn: hon
Hewr: hor
Emşew: emşo (ez vaci, her fek de endi biyo "emşo", nae ver emşo standart bo)

Bêrime uncia qeseê ma "vewrı; vore; vare" ser. Se ke cor de izeh bi, ‹rankiyo khan de diftong -af- Zazaki de -ew- beno. Diftong -ew- taê feku de biyo -o-: Vore.
Nae ra ki "vafrâ" ra varyanto en khan Zazaki rê "Vewre" beno. Peki, varyant "vare" de çıra "a" esto? Qeseanê binu de zêdewaxt eke vengo khan "a" biyo, vurino be "o". Hama qese "vare" tek u jü istısnao ke "o" biyo "a". Sebebê xo ki nuyo ke waxtqese "varaene" de "a" ra tesir biyo, biyo zê harmoniya vengi. Yanê Dêsım de varyantê khani ra en nezdi Xozat-Vacuğe de vanê: "vore varena". Feqet fekê cêri hetê tarıxi ra en formo khano: "vewrı varena".

Fıkrê mı ki nuyo ke, serba areze u zelalbiyaena zonê nustene, ê grameri ki, "vewrı" nê, "vewre" bo.
Elaqa "varaene" (yağmak, regnen, to rain) ebe "vewre" çina. Elaqa "varaene" ebe qese "varan (<VARON)" "var-" u peybend (sufiks) "-an".

No peybend Farski de zaf kuno kar. "Varan" xas Zazakiyo, çıra ke veng "v" cı rê xaso. Nae no xusus ra zanenu ke, taê qeseê ke Zazaki de ebe "v" ver kenê cı, Partki u Avestki de ki ebe "v" biyê, la Farski u Kırdaski de ebe "b" vanê.

Zazaki: Varan vara
Farski: bârân bârîd
Kırdaski/Soranki: baran bari
Na qesey rê standart nia vacino:
Varan varenoVewre varena

(Bıra bertal, nusteo bin de xeta vejiye, to rê zamet, weda)
mı qeseê de muhim xo vira kerdo, bıdekerni:
almak/nehmen/to take
Zazaki: gırewtene
Kırdaski: gırtın
Farski: gereftän
Zazaki de taê hetu de hona vanê "gırewtış/gırewtenı", uyo ke eslê xo ra en nezdiyo, yanê mı çım de gereke "gırewtene" standart bo, waxtê nıkay ki "gên" , subjontif de ki "bıgir" bo. Fekê cori de taê dewanê Xozat, Kêği u Bingoli ra qeyr "g" kerdo "c : cên; bıcê/bıci;
"gırewt" ki biyo "gırot", dıma "guret".
Xeylê qeseu de ki ı-o biyo u-e, coka ki "gırotene" biyo "guretene"
Ni qeseu de ki çüta vokalu ı-o biya u-e:
pıro: pure
tıro: ture
mıloçıke: muleçıke (morcela)
mışone: muşene
gılor: guler
xıloke: xuleke
Jü ki qese serba "ayakkabı/schuh/shoe (ma de vanê postal): sewl > sol
Fekê Çermug-Soyrege de no varyant esto, isan gereke "sewl" bıcêro.

wendogê delali,

mi nonuste zamanê do kilmek de nusna, coka geletiye kewta kar. Mi sata bine ferq kerd ke, sembolê ilmê zoni de xeta kerda, mi hetmusnaisê tire
dêlmast nusna:
"<" nê ">" bibiyêne.
manê xo niaro:
< : qese ... ra peyda biyo.
Misal: "girewt" formo en khano, biyo "girot": girewt >girot
>: qese beno/vurino be ...
Misal: "omnon" vuriyo ra, "amnan" ra yeno: omnon < amnan
Sima qaytê ni qusirê mi mebê,

>>> peydı şo (to back)